Via #EyesonSudan roepen Soedanese influencers op: 'Vergeet ons conflict niet!'

"Ik ben hier op TikTok om jullie te vertellen over de afschuwelijke situatie in Soedan. Om veel verschillende redenen is het moeilijk om er aandacht voor te vragen", zegt activist en schrijver uit Soedan Yassmin Abdel-Magied. "Mijn hart doet zoveel pijn."

Terwijl Soedan al bijna een jaar geteisterd wordt door een bloedig conflict, heeft het Westen zijn handen vol heeft aan de oorlog in Oekraïne en de strijd in de Gaza-strook. De activist vraagt zich af: Waar zijn #TheEyesOnSudan?

"In Soedan is een humanitaire crisis aan de gang", vertelt de Canadees-Soedanese vlogger Noreal Saigh aan haar vijfduizend volgers. "Zeven miljoen mensen zijn ontheemd, negentien miljoen kinderen gaan niet naar school." Ze wijst op een donatiepagina die haar schoonvader heeft opgezet om geld op te halen voor ontheemde kinderen in Soedan.

'Vergeet ons niet!'

Sinds het begin van de oorlog vorig jaar, wordt TikTok ingezet als instrument om tegen de buitenwereld te zeggen: "Vergeet ons niet!" Het probleem is namelijk, volgens Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen, dat de oorlog in Soedan in de vergetelheid dreigt te raken. "Er worden filmpjes gedeeld om de aandacht voor het conflict overeind te houden en mensen tot actie op te roepen. De rol van social media in deze oorlog is groot."

Zo is ook de rol van X belangrijk in het conflict. Gofundme-pagina's worden drieduizend keer gedeeld om geld op te halen voor Soedanese burgers die willen evacueren uit het land. 

"Vanaf het begin van de oorlog waren social media als X belangrijk", zegt de correspondent. "Er werd informatie gedeeld over veilige vluchtroutes en plekken om te schuilen. Soedan kent ook een enorme diaspora die graag wil helpen. Als mensen weten dat ze te hulp kunnen schieten, geeft dat een sprankje optimisme en hoop."

'Al negen maanden oorlog'

Het leger van Soedan en de paramilitaire beweging Rapid Support Forces (RSF) zijn al meer dan negen maanden in een bloedige machtsstrijd verwikkeld. Het conflict in Soedan wordt vaak uitgelegd als een strijd tussen deze twee partijen, maar er speelt meer. Zo spelen spanningen tussen etnisch-Arabische en etnisch-Afrikaanse groepen in Soedan een sleutelrol. Ook gaat de strijd om land en grondstoffen, zoals goud.

Begin november richtten leden van RSF met Arabische milities een bloedbad aan onder vooral de etnisch-Afrikaanse Masalit-bevolking in Ardamata. Daarbij werden zeker honderden burgers, overwegend jonge mannen, doodgeschoten of doodgehakt met bijlen en kapmessen. De oorlog lijkt steeds meer weg te hebben van een genocide. 

Wie zijn de RSF?

Rapid Support Forces (RSF) is een paramilitaire groepering van zo'n 100.000 man, opgericht in 2013. De leden komen grotendeels voort uit de Janjaweed-milities die berucht zijn sinds zij huishielden in de Darfurcrisis vanaf 2003, waarbij enkele honderdduizenden Soedanezen van Afrikaanse afkomst (onder wie Masalit) systematisch zijn vermoord. RSF wordt in de volksmond daarom nog altijd Janjaweed genoemd.

Hun leider is de 48-jarige krijgsheer Mohamed Hamdan Dagalo, een voormalig kamelenhandelaar die beter bekendstaat als 'Hemedti' en die op de zwarte lijst staat van de VS wegens mensenrechtenschendingen. Ook leverde de beruchte Russische Wagnergroep raketten aan de RSF.

Negen maanden geleden opende de militiegroep onder leiding van Hemeti het vuur op het regeringsleger van president Gen Abdel Fattah al-Burhan. Tijdens politieke onderhandelingen werden de twee generaals het niet eens over hoeveel macht de RSF-militie zou moeten hebben in een nieuwe regering.

Het vrijwel onafgebroken conflict in Soedan eist een enorme tol van de bevolking. Miljoenen mensen zijn op de vlucht en moeten uitwijken naar buurlanden Tsjaad en Zuid-Soedan. Alleen deze week al kwamen er bijna 20.000 ontheemden bij. Meer dan dan de helft van de bevolking, 24,7 miljoen mensen, zijn afhankelijk van humanitaire hulp.

Cholera en ernstige honger

Honger is een enorm groot probleem. Uit de laatste cijfers van de Verenigde Naties blijkt dat zo'n 17,7 miljoen mensen te maken hebben met 'ernstige, acute honger', meer dan twee keer zoveel als een jaar geleden. Door vuil water hebben al bijna 10.000 mensen cholera gekregen.

Daarnaast gaf het Wereldvoedselprogramma van de VN eind december aan te stoppen met het leveren van voedselhulp aan El Gezira, een regio onder de hoofdstad Khartoem. Zo'n 800.000 mensen zijn daar afhankelijk van voedselhulp. Er zou daar zoveel gevochten worden dat het niet meer veilig zou zijn om hulp te bieden.

RSF is aan de winnende hand

De hoofdstad van El Gezira is het strategisch gelegen Wad Madani. Daar heeft de RSF in december het leger van de Soedanese regering uit verdreven. Het was de eerste keer dat de paramilitaire groep zo diep het land is binnengedrongen. "De RSF is aan de winnende hand", zegt Van Leeuwen. "Er wordt zelfs gesproken over een zogeheten tweestatenoplossing, waarbij RSF het westen onder controle zou hebben, en het regeringsleger het noorden en het oosten. Maar ik kan niet voorstellen dat dat acceptabel is."

Het leger van al-Burhan lijdt grote verliezen. Sinds RSF de stad Wad Madani heeft ingenomen, lijkt de weg naar Port Soedan open te liggen. Die belangrijke havenstad is nu nog van het regeringsleger van Al-Burhan. Een klein stuk van Khartoem, de stad Fashir en Omdurman zijn ook nog in hun handen. Het is de vraag hoe lang het regeringsleger deze steden nog kan behouden.

Internationale belangen

Over vrede kan je heel sceptisch zijn, maar er wordt wel over gesproken, zegt Van Leeuwen. "Zo heeft de leider van de RSF aangegeven open te staan voor gesprekken met al-Burhan. Vanuit de regio wordt er ook druk uitgeoefend op de twee leiders. De oorlog heeft namelijk een verwoestend effect op de regionale economie." 

Afgelopen week riepen leiders van de Afrikaanse Unie, de Europese Unie en de Verenigde Staten nog op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. "In de komende twee weken willen zij een ontmoeting organiseren tussen de twee strijdende partijen."

'Onwaarschijnlijk'

Maar of dat gaat gebeuren, is nog de vraag. Deze week werd Hemedti uitgenodigd voor een top van de IGAD, een Oost-Afrikaans landenblok, waar de Soedanese president vol afschuw op reageerde. Hij verbrak de banden met de organisatie wegens 'schending van de soevereiniteit van Soedan'.

"Je ziet dat El-Burhan zichzelf isoleert en niet meer bij regionale bijeenkomsten aanschuift", zegt Soedan-expert Anette Hoffmann van Clingendael Instituut. "Terwijl Hemedti steeds vaker naar voren wordt geschoven als leider van het land. Het wordt daardoor onwaarschijnlijk dat de twee leiders bij elkaar gaan zitten."

'Het land is kapotgemaakt door de oorlog'

Maar er zijn ook belangen buiten Afrika die ervoor zorgen dat dit conflict standhoudt, zegt correspondent Van Leeuwen. "De wapens van de rebellen van RSF komen mogelijk uit de Verenigde Arabische Emiraten, die uit zijn op het goud en olie in het land. Soedan is rijk aan grondstoffen maar wordt kapotgemaakt door de oorlog. De situatie is best wel uitzichtloos, omdat er zoveel op het spel staat. In 2011 viel Soedan uiteen in in Zuid-Soedan en Soedan, maar het land kan nog verder verscheurd raken.

"Het is zorgwekkend dat via lidstaten van de Afrikaanse Unie zoals Tsjaad, Libië en Zuid-Soedan wapens het land binnenkomen. Hiermee spelen de lidstaten een deconstructieve rol, en verlengen de oorlog", aldus Hoffmann.

Volgens een rapport van de Verenigde Naties dat deze week uitkomt, blijkt dat het aantal doden veel hoger is dan we tot nu toe dachten. Zo zouden in één stad in twee maanden tijd al tussen de 10.000 en 15.000 doden zijn gevallen. Ook zijn er grote problemen om humanitaire hulp naar de mensen toe te brengen. Ook het Rode Kruis zegt dat het 'erg belangrijk is dat er snel meer aandacht komt voor de noden'.

Informatiekanaal

Ook een andere influencer, actief op Instagram en TikTok, waarschuwt voor de problemen die zich opstapelen in het land. Ze heet Sara van het account @BsonBlast. Bijna elke dag geef ze een update van de laatste ontwikkelingen in Soedan, aan de hand van persoonlijke verhalen.

'Druk moet opgevoerd worden'

Twintig jaar geleden, toen Darfur werd geteisterd door een andere burgeroorlog, was het nauwelijks denkbaar om social media in te zetten als informatiekanaal, zegt Van Leeuwen. "Dat was een van de grootste moordpartijen in de geschiedenis, waarbij 300.000 doden vielen."

"Het is mooi dat we nu social media hebben, maar daarmee is de oorlog nog niet afgelopen", zegt Van Leeuwen. "Oost-Afrikaanse leiders voeren de druk op om vredesonderhandelingen te beginnen. Of dat lukt, moet de komende weken blijken."

"Bijna 18 miljoen mensen, evenveel als de hele Nederlandse bevolking, lijden nu al acute honger in Soedan", voegt Hoffmann daaraan toe. "Maar toch zijn we niet in staat om genoeg druk uit te oefenen om tot een oplossing te komen. De geloofwaardigheid van het Westen lijdt eronder. We lopen het risico dat deze oorlog zich verspreidt naar een regionale oorlog, en dat Soedan implodeert, met een machtsvacuüm als gevolg. We moeten meer druk uitoefenen op regionale partijen, met name de Verenigde Arabische Emiraten die hun steun aan de RSF moeten staken."