Veroordeeld tot levenslang, maar beschermd door Rusland: zo gaat het nu met MH17-daders
Ze werden veroordeeld tot levenslange celstraffen voor hun rol bij de ramp met MH17, maar bevinden zich ver weg, op veilige afstand van de Nederlandse autoriteiten. Dit weten we van de drie MH17-daders die op 17 november 2022 bij verstek tot levenslang werden veroordeeld door de rechtbank in Den Haag.
Op het moment van de uitspraak was al duidelijk dat de daders voorlopig niet in een Nederlandse cel zouden belanden. Rusland erkent de uitspraak niet, en levert ook geen gevangenen uit aan Nederland.
Igor Girkin
Verreweg de bekendste MH17-dader is de 53-jarige Igor Girkin, die zich ook wel Igor Strelkov noemt. Hij is de enige MH17-dader die vaak in de media is verschenen. Girkin was een van de militaire leiders van de rebellenbeweging in de Donbas, en was al sinds de jaren negentig actief in het Russische leger en de Russische geheime dienst, de FSB.
Girkin zit nu in Rusland achter de tralies. Dat heeft niets te maken met zijn rol in het neerschieten van vlucht MH17, maar met zijn kritiek op de Russische president Vladimir Poetin. Girkin is een groot voorstander van de Russische oorlog tegen Oekraïne, maar vindt dat Rusland niet goed genoeg vecht.
Hij schreef vorig jaar op Telegram dat Poetin zijn macht moet overdragen aan iemand die 'capabel en verantwoordelijk' is. Voor dat standpunt is Girkin vorig jaar in Moskou veroordeeld tot een celstraf van vier jaar.
Ondertussen heeft Igor Girkin nog altijd een eigen Telegram-kanaal met bijna een half miljoen volgers. Zijn vrouw, de 30-jarige Miroslava Reginskaja, beheert het account terwijl Girkin in de cel zit. "Igor Ivanovitsj is een man die zijn idealen, principes en overtuigingen niet heeft verraden", schreef Reginskaja vorige zomer, na de arrestatie van haar man.
Girkin zou Reginskaja in 2014 in de zogeheten Volksrepubliek Donetsk hebben ontmoet. "Ze werkte in, laten we zeggen, een soort nachtclub in Donetsk", zei een voormalige kameraad van Girkin in 2020.
Volgens de kameraad was Girkin al getrouwd toen hij Reginskaja ontmoette, en had hij thuis zelfs twee kinderen met een beperking. Hij zou zijn vrouw en kinderen in de steek hebben gelaten voor de toen 20-jarige Reginskaja. De twee zijn in 2014 getrouwd en hebben nu samen een dochter, Oeljana.
Oorlog in Oekraïne sinds 2014
Bij de ramp met MH17 kwamen tien jaar geleden 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Op 17 juli 2014 schoten pro-Russische militairen vlucht MH17 neer boven het oosten van Oekraïne.
De drie MH17-daders vochten in 2014 voor separatistenbeweging in de oostelijke Oekraïense regio's Donetsk en Loehansk, samen ook wel de Donbas genoemd. Rusland leverde stiekem soldaten en zwaar wapentuig aan de beweging, zoals het BUK-systeem waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten.
Volgens de Verenigde Naties zijn er tussen 2014 en februari 2022 ruim 14.000 mensen omgekomen door gevechten in de Donbas, onder wie 3.404 burgers. In februari 2022 begon Rusland met een grote, openlijke oorlog tegen heel Oekraïne, die nog altijd aan de gang is.
Als Rusland de uitspraak van de Nederlandse rechtbank over MH17 zou erkennen, zou het daarmee ook toegeven dat het in 2014 de leiding had over de rebellen in het oosten van Oekraïne. Dat ontkent Rusland.
De twee andere MH17-daders, Sergei Doebinsky en Leonid Chartsjenko, zijn nog op vrije voeten. Zij blijven in de luwte, maar vooral Doebinsky heeft de afgelopen jaren sporen achtergelaten.
Sergei Doebinsky
Toen vlucht MH17 werd neergeschoten was Sergei Doebinsky de rechterhand van Igor Girkin. Hij coördineerde het vervoer van het BUK-raketsysteem vanuit Rusland, concludeerde de rechtbank Den Haag in 2022.
Op basis van berichten die Doebinsky zelf op sociale media plaatste lijkt hij in 2015, een jaar na het neerhalen van vlucht MH17, te zijn vertrokken uit de Donbas. Hij streek neer in de nabijgelegen Russische regio Rostov, waar hij in een groot huis zijn militaire pensioen zou vieren.
Journalisten van het Algemeen Dagblad spraken in 2020 met Doebinsky. Gevraagd naar zijn mening over het strafproces in Nederland zei Doebinsky destijds: "Ik word er niet warm of koud van. Ik weet dat ik als Russische burger niet kan worden uitgeleverd. Het staat in de Russische grondwet. Die beschermt me."
Een jaar geleden dook de nu 61-jarige Sergei Doebinsky ineens weer op. De Oekraïense geheime dienst arresteerde in mei 2023 een vrouw voor het doorsturen van gevoelige militaire informatie naar Doebinsky. Volgens Oekraïne was de vrouw een oude bekende van Doebinsky, en werd ze zijn 'persoonlijke informant'. Ze kreeg een celstraf van twaalf jaar.
De geheime dienst deelde na de arrestatie een foto van de telefoon van de vrouw. Op de foto is de WhatsApp-profielfoto van Doebinsky te zien. Naast zijn foto staat de bijnaam van Doebinsky, 'de sombere'. Daaronder staat 'nu online'. De foto is niet onafhankelijk te verifiëren.
De vrouw zou de locaties en verplaatsing van Oekraïense troepen hebben doorgegeven, en ook informatie hebben gedeeld over Oekraïense verdedigingsstellingen in de regio Donetsk, vlak bij het front. Daarnaast zou ze informatie over de identiteiten en activiteiten van Oekraïense verzetsstrijders in bezet gebied hebben verraden.
Leonid Chartsjenko
Over de 52-jarige Leonid Chartsjenko is het minst bekend. Hij vervoerde het BUK-raketsysteem naar de plek waar het werd afgevuurd, onder leiding van Sergei Doebinsky. Na het neerhalen van vlucht MH17 bleef Chartsjenko nog jarenlang in het gebied actief.
In 2020 dook Chartsjenko op toen de BBC meldde dat hij in de Volksrepubliek Donetsk was gearresteerd vanwege ongeoorloofde huiszoekingen en illegaal wapenbezit. "De aantijgingen zijn haast grappig", zei een kameraad destijds tegen de BBC. Militairen waren in de 'Volksrepublieken' namelijk immuun voor zulke misdrijven.
Deze kennis speculeerde destijds dat de lokale autoriteiten Chartsjenko wilden arresteren zodat hij niet door de Oekraïense geheime diensten gevangen zou worden genomen. Sinds zijn arrestatie is er niets meer van Chartsjenko vernomen.
Ooit in Nederlandse cel?
De kans dat deze mannen ooit in een Nederlandse cel terechtkomen is heel klein. Tien jaar na het neerhalen van MH17 zijn ze alle drie nog in Rusland, of in delen van Oekraïne die door Rusland worden bezet. De mannen bleven na hun misdaad nog jarenlang met de Russische overheid werken, en bleven vechten tegen Oekraïne.
Rusland werkt niet mee aan de uitlevering van de drie MH17-daders, zeker zolang Vladimir Poetin aan de macht is. De daders zijn het niet eens met de uitspraak van het hof en tonen geen berouw. Ze zullen dus ook niet uit eigen beweging naar Nederland komen.
Bekijk hieronder de uitspraak van de rechtbank in Den Haag over Girkin, Doebinsky en Chartsjenko.