Verbrande hoofddoek, middelvingers voor ambassade: Sepideh in actie tegen Iran

Voor de Iraanse ambassade in Den Haag pakte Sepideh een aansteker en stak daarmee een hoofddoek in brand. Een dag later liep ze een hardloopwedstrijd die langs diezelfde ambassade kwam. Ze schreef een leus op haar T-shirt en stak voor de ambassade twee middelvingers op. Ook protesteerde ze voor het Tweede Kamergebouw. "Dit is het minste wat ik voor de vrouwen in Iran kan doen", vertelt Sepideh Zarrinkelk.

Zarrinkelk is geboren in Iran. Ze kwam als baby met haar ouders naar Nederland en verhuisde op haar tiende weer terug naar haar geboorteland. Na tien jaar ging ze studeren in Nederland. Sindsdien woont ze hier. Haar oma, vriendinnen en familie wonen nog in Iran. "Ik ben geen activist, ik ben gewoon heel erg geraakt door wat er nu in Iran gebeurt. Het risico wat ik met mijn protesten neem, staat in het niets met wat vrouwen in Iran meemaken."

Protesten

Overal in Iran zijn protesten uitgebroken. Vrouwen verbranden hun hoofddoek en knippen soms hun haar af. De aanleiding is de dood van de 22-jarige Jina Mahsa Amini, die overleed nadat ze was opgepakt door de zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet goed droeg.

Mensen hebben genoeg van de regering en het beleid van onderdrukking van vrouwen. Bekijk hieronder een video over de protesten:

"Vanuit het veilige Nederland is het moeilijk voor te stellen hoe het als vrouw is om onder het regime te leven. Het is niet alleen die verplichte hoofddoek, het zijn alle rechten. Je hebt als vrouw de helft van de rechten van een man. Tijdens een rechtszaak telt je woord maar half, maar ook bij een erfenis. Als je man overlijdt en je hebt samen kinderen, heeft het gezin van je man meer recht op jouw kinderen dan jij als moeder."

Zarrinkelk bracht haar tienerjaren door in Iran. "Mijn generatie, de vriendinnen met wie ik opgroeide, is geleerd om voornamelijk bang te zijn. Een van hen had een Instastory gemaakt waarin ze schreef dat ze haar huis niet uit durfde, dat ze niet durfde te protesteren en daarvan walgde."

Wensen radicaler

"Het is geprogrammeerd in ons hoofd om je niet uit te spreken. Tijdens de protesten in 2009 riepen we dat we het niet eens waren met de verkiezingsuitslag, maar we durfden niet te zeggen dat we tegen het regime waren. Als ik nu met Iraanse vriendinnen praat, hebben ze radicalere wensen, ze zijn luider, minder bang en willen geen onderdrukking meer."

Niet zonder risico

De protesten in Iran worden hard bevochten, maar ook in Nederland zijn ze niet helemaal zonder risico. "Mijn ouders zijn uiteindelijk geëmigreerd naar Turkije en zijn daar veilig. Maar omdat ik met mijn naam en foto mijn stem laat horen, loopt mijn moeder gevaar als ze mijn oma in Iran wil zien. Inmiddels staat iedereen die protesteert onder controle."

Toch steunen haar ouders Zarrinkelks protest. "Zij vinden het ook belangrijk dat wij vanuit veilige landen onze stem laten horen. Het protest in Iran wordt versterkt als we ook hier protesteren."

'Het heeft effect'

"Er is nu al veel resultaat bereikt met de protesten", zegt Peyman Jafari. Hij is Iran-deskundige en historicus verbonden aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. "Het verhaal is veranderd; de vrouw is niet langer slachtoffer, maar juist strijdbaar. Ze dwingen met hun protesten verandering af."

Ze krijgen kunstenaars, musici en filmmakers mee. "Dat heeft effect, de moraalpolitie lijkt uit het straatbeeld verdwenen. Het wordt lastig om deze politie terug in te voeren, dan riskeert het regime weer protest."

'Kritische massa moet opstaan'

Er zijn volgens Jafari twee grote dingen anders dan bij vorige protesten in 2009, 2018 en 2019. Een belangrijke is dat de jongeren van nu minder bang zijn. "De meeste mensen die nu protesteren zijn jong, tussen de 15 en 25 jaar. Ze spreken goed Engels, zijn goed op sociale media en hebben nog geen banen om te verliezen."

Dat is een kracht, maar dat creëert ook een uitdaging: ze moeten de andere generaties meekrijgen. "Op een gegeven moment moet een grote groep gaan staken en zo het land platleggen om verandering af te dwingen. Ze zijn met tienduizenden, maar om echt het tij te keren, moet een kritische massa ontstaan van honderdduizenden mensen. Dat is het nu nog niet."

'Op lange termijn optimistisch'

Ook moet bij een grote verandering aan de top een 'oncontroleerbare scheuring' ontstaan. "Binnen de politieke elite en het militair apparaat moeten belangrijke mensen opstaan en overlopen naar wat de bevolking wil. Dan is een revolutie niet meer tegen te houden."

De eerdere protesten waren groter dan nu. Toen protesteerden zo'n drie miljoen mensen in Teheran. In 2019 vielen er 1500 doden. Ook toen was er discussie: komt er nu dan verandering? "Dat gebeurde niet. De revolutie gaat ook nu niet gebeuren, maar deze protesten helpen zeker mee en op lange termijn ben ik optimistisch."

Sepideh hoopt wél op die revolutie: "Ik heb besloten dat ik niet meer terugga voordat het land vrij is. Sinds deze protesten heb voor het eerst hoop dat dat kan gebeuren.”

Wereldwijde demonstratiedag

Er zijn de afgelopen twee weken verschillende solidariteitsdemonstraties in Nederland geweest. Op zaterdag 8 oktober worden er wereldwijd solidariteitsacties georganiseerd om regeringen, de Europese Unie en de Verenigde Naties op te roepen het geweld van het regime te stoppen. In Nederland is de demonstratie op het Malieveld in Den Haag.