Nieuw soort warmtepomp maakt gasaansluiting helemaal overbodig: 'Wel goed isoleren'

60.000. Zoveel hybride warmtepompen zijn alleen al dit jaar geplaatst in Nederlandse woningen. Zo'n warmtepomp maakt je huis warm op een duurzame manier. Bij hele koude dagen kan de gaskraan meehelpen. Bij een hybride warmtepomp heb je ook nog gas nodig voor tapwater, bijvoorbeeld om te douchen.

Een goede keus?

Er bestaan ook volledige elektrische warmtepompen. Die worden bijvoorbeeld geplaatst in nieuwbouwhuizen die niet op het gas zijn aangesloten. Mensen die wonen in wat oudere, minder goed geïsoleerde huizen kiezen meestal een hybride. Want je moet het wel comfortabel warm kunnen krijgen natuurlijk.

Dat verhaal verandert nu. De nieuwste volledige warmtepompen hebben propaan als koudemiddel, daardoor kunnen ze hogere temperaturen bereiken: tot 75 graden in plaats van 55. Zo'n koudemiddel is nodig om warmte over te brengen aan het water van de cv-installatie.

Met zo'n nieuwe warmtepomp zou je dus helemaal van het gas af kunnen. Ook als je in een ouder huis woont. Is dat dan direct een goede keus? Ja, zeggen experts.

Daarover later meer, eerst even wat uitleg over de warmtepomp in het algemeen. Het is nu zo'n 10 graden buiten. Een warmtepomp werkt dan behoorlijk efficiënt. Als je huis een beetje geïsoleerd is, hoeft het water in de verwarmingsbuizen slechts opgewarmd te worden tot 30 graden. Dat is genoeg om de binnentemperatuur op 20 graden te krijgen.

Tot 55 graden

Is je huis wat minder geïsoleerd? Dan moet warmer water door de verwarmingsbuizen. 40, 50 of misschien wel 60 graden. De warmtepompen die de afgelopen jaren zijn geleverd, konden tot maximaal 55 graden opwarmen. Bij een hybride warmtepomp schakelt daarna de gasinstallatie bij. 

Met de nieuwste warmtepompen hoeft dat laatste dus niet meer. De nieuwste van Bosch gaat bijvoorbeeld tot 75 graden. Dat komt omdat deze warmtepompen geen fluorkoolwaterstof als koelmiddel gebruiken maar propaan. Ook CO2 kan als koudemiddel worden gebruikt.

Warmtepomp efficiënter, gas (soms) goedkoper

Goed om te weten: de efficiency van een verwarmingstoestel zoals een warmtepomp wordt uitgedrukt in COP. Dit staat voor de verhouding tussen de warmte die het verwarmingstoestel afgeeft en de energie die daarvoor nodig is.

Bij gas komt de COP uit op ongeveer 1. Bij de warmtepomp is dit meestal tussen de 3 en 4. Je stopt er dus 1 kWh in, en je krijgt er 3 of 4 kWh aan energie voor terug. Het is dus een duurzame energiebron: het haalt energie uit de bodem, het water of de buitenlucht en zet dit om in warmte. 

Met een warmtepomp bespaar je zelfs gas als de elektriciteit die daarvoor nodig is volledig uit een energiecentrale op gas komt. Daarvoor moet de COP wel op 2,8 liggen of hoger. In de praktijk komt elektriciteit echter steeds vaker uit duurzame energiebronnen zoals wind en zon.

Het ingewikkelde is: gas kan soms goedkoper zijn voor het verwarmingstoestel. Het omslagpunt is als de COP van de hybride warmtepomp lager ligt dan ongeveer 2,7. Dat kan het geval zijn op hele koude dagen. Een hybride warmtepomp schakelt dan dus - puur voor je eigen portemonnee - over op gas.

Is zo'n nieuwe warmtepomp dan meteen een goede keuze? Is een hybride overbodig geworden? We vragen het Lars Boelen. Als energie-expert geeft hij duurzaamheidsadvies aan huiseigenaren. 'Huisfluisteren', noemt hij dat.

'Overstap kan eerder'

"Het voordeel van de nieuwe warmtepompen is dat ze een hogere temperatuur kunnen bereiken, waardoor je op een eerder moment al een overstap kan maken naar een warmtepomp", zegt hij.

Duurzaamheids-adviseur en installateur Patrick Schimmel is nog een stuk stelliger. "Wie nu nog een hybride warmtepomp kiest, heeft een gebrek aan doorzettingsvermogen, een gebrek aan kennis of een gebrek aan geld."

8000 euro

Een gebrek aan geld, dat klinkt misschien wat hooghartig. Dat beseft Schimmel ook. "Het is een flink bedrag. Een volledige elektrische warmtepomp kost het dubbele, zo'n 8000 euro met subsidie meegerekend. Maar dan ben je wel direct van het gas af, je betaalt dus geen vastrecht meer en geen onderhoud aan de ketel. In acht jaar bespaar je zo 3200 euro."

Doordat je ook minder kwijt bent aan energiekosten, is de volledige elektrische warmtepomp volgens Schimmel in 80 procent van de gevallen in zo'n acht jaar terugverdiend. 

Broeikasgassen in warmtepompen

Het geheim van deze pompen is dat ze een natuurlijk koudemiddel hebben: propaan (R290). Dit staat ook wel bekend als campinggas. Groot voordeel: je bent af van de broeikasversterkende HFK's (fluorkoolwaterstoffen, zie kader), wat sowieso vanaf 2027 wordt verboden. Nadeel is overigens dat propaan brandbaar is: daarom gaat het altijd om een monoblock buiten.

Een koudemiddel is nodig om warmte over te brengen aan het water van de cv-installatie. De meeste warmtepompen werken nu nog met een fluorkoolwaterstof uit het laboratorium als koudemiddel, kortweg F-gassen (of HFK’s), zoals R410A of R32. Daar moet je dus voorzichtig mee zijn: als dit soort stoffen vrijkomen, levert het een broeikaseffect op dat honderden keren sterker is dan CO2.

Lars Boelen zegt er wel direct bij: die hogere temperatuur gaan wel ten koste van het rendement. Met andere woorden: hoe hoger de aanvoertemperatuur, hoe hoger je elektriciteitsrekening. Dus het loont om kieren te dichten en allerlei andere maatregelen om te zorgen dat je huis de warmte vasthoudt. "Je moet wel met de woning aan de slag."

Eerst dubbelglas

Dat zegt ook Patrick Schimmel. "De eerste stap is isoleren. Als je een woning hebt uit de jaren 30 en je hebt daar nooit iets mee gedaan, dan wordt het wel eens tijd om aan dubbelglas te denken. Ik verkoop heel graag warmtepompen maar als je 20.000 euro wil uitgeven aan allerlei apparaten, dan kun je beter eerst dubbelglas kopen."

Schimmel is ervan overtuigd. "Elke woning kan zonder hybride. Wij helpen al jaren oude rijksmonumenten van het gas af te gaan en dat kan gewoon."

Dat aan de slag gaan met de woning werpt vaak al snel vruchten af, zegt Boelen. "We zien dat die gasketel daarna eigenlijk nooit meer aangaat voor de verwarming. Hoogstens voor een paar dagen als het extreem koud is. En dan zit je met hybride warmtepomp. Ik vind dat jammer, want we moeten juist zuinig zijn met materialen en dus niet drie jaar later ontdekken dat een all electric toch beter was geweest."

'Tussenstap helemaal niet nodig'

Schimmel voegt toe: "We hebben handjes tekort en we bedenken van alles om dat tekort op te lossen. Nu doen we dubbel werk. Je zal later toch weer een stap moeten nemen. Die tussenstap naar een hybride is dus helemaal niet nodig."