Ernstige zorgen AFM vanwege minderjarigen op afbetaalapps
Minderjarigen maken massaal gebruik van afbetaalapps zoals Klarna en Riverty. In heel 2023 telde de Autoriteit Financiële Markten (AFM) bijna 600.000 transacties via bankrekeningen van minderjarigen die te linken zijn aan afbetaalapps. “Minderjarigen vormen een uiterst kwetsbare doelgroep.”
Dat schrijft de AFM in een nieuw rapport over uitgesteld betalen. De toezichthouder maakt zich 'ernstige zorgen' en waarschuwt dat er zo snel mogelijk maatregelen genomen moeten worden om minderjarigen te beschermen tegen de verleiding van online shoppen op afbetaling.
“Het risico dat deze transacties op grote schaal plaatsvinden, rechtvaardigt een pleidooi tot onmiddellijke invoering van identiteits- en leeftijdsverificatie bij elke transactie door BNPL-aanbieders”, zegt de AFM.
Probleem erkend
Het zou gaan om ongeveer 1,3 procent van alle bestellingen die via afbetaalapps lopen, hoofdzakelijk van rekeninghouders tussen de 13 en 17 jaar oud. Maar volgens de AFM zagen zij ook transacties vanaf de bankrekening van 12-jarigen voorbijkomen naar afbetaalapps.
De grote afbetaalapps die actief zijn in Nederland erkennen dat gebruik door minderjarigen een probleem is, maar hebben wel wat af te dingen op de conclusies van de AFM. Zo zouden ook directe betalingen via Klarna en Riverty, dus niet op de pof, zijn meegeteld.
Rekening voorschieten
Bij Uitgesteld betalen, ook wel buy now pay later (bnpl) genoemd, schieten afbetaalapps zoals Klarna, Riverty, Billink of In3 de rekening van webwinkels voor aan consumenten. Onlineshoppers hebben deze betaalmethode omarmd, vooral tijdens de pandemie.
In 2022 is er voor 4,8 miljard euro gekocht via afbetaalapps, een stijging met 13 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Het totaal aantal Nederlandse gebruikers daalde naar 6,5 miljoen, maar onder jongvolwassenen (18-34) steeg het aantal betalingen per gebruiker naar ruim zeven aankopen per jaar.
Ook de groep 'zeer frequente gebruikers' is gestegen, een miljoen mensen gebruiken afbetaalapps jaarlijks inmiddels al 20 keer of meer, meldt de AFM.
Leeftijdsverificatie niet verplicht
Omdat de afbetaalapps geen rente in rekening brengen en korte betalingstermijnen hanteren, gelden er nauwelijks regels voor deze leningen. Zo worden deze schulden niet geregistreerd bij de BKR, ook hoeven de aanbieders niet te waarschuwen voor de risico's van geld lenen.
De afbetaalapps waarschuwen al langer dat jongeren geen gebruik mogen maken van hun diensten. Maar leeftijdsverificatie is voor deze diensten wettelijk niet verplicht, waardoor jongeren de leeftijdscontrole makkelijk omzeilen.
Makkelijk voor minderjarigen
Shoppen op afbetaling heeft een grote aantrekkingskracht op minderjarigen. Recent onderzoek van RTL Nieuws toonde al aan dat het voor jongeren heel makkelijk is om gebruik te maken van afbetaalapps.
Zij omzeilen het verbod door een verkeerde geboortedatum in te vullen, waarna de transacties doorgaans worden goedgekeurd en de producten thuisbezorgd.
AFM checkt leeftijd als proef
Nu concludeert ook de AFM dat minderjarigen het verbod op grote schaal naast zich neerleggen. De toezichthouder keek naar de leeftijd van bankrekeninghouders die transacties deden bij de grote aanbieders van uitgesteld betalen. Daaruit bleek dat bijna 600.000 transacties gelieerd waren aan bankrekeningen waarvan de houder minderjarig was. De gemiddelde bestelwaarde van deze transacties door minderjarigen was ongeveer 50 euro.
De AFM maakt een kanttekening dat niet zeker is dat alle getelde transacties ook daadwerkelijk door minderjarigen zijn uitgevoerd, maar twijfelt er niet aan dat dit op grote schaal gebeurt. "Gegeven het feit dat minderjarigen een zeer kwetsbare doelgroep zijn, die niet eens een (BNPL-)krediet mogen afsluiten, is elke transactie van een minderjarige met BNPL eigenlijk één transactie te veel."
Leeftijdsverificatie invoeren
De AFM wil dat er zo snel mogelijk iets gebeurt om deze route naar online shopkrediet voor jongeren af te sluiten, bijvoorbeeld door een strenge leeftijdsverificatie in te voeren bij elke transactie.
"Net als de AFM wil ik dat de aanbieders strenger controleren op leeftijd", reageert demissionair minister Steven van Weyenberg (Financiën). "Identiteits- en leeftijdsverificatie zou de standaard moeten zijn voor elke gebruiker." Volgens Van Weyenberg zijn jongeren financieel kwetsbaar en vereist dat bescherming en bewustwording. "Samen met de minister voor Armoedebeleid en de minister voor Rechtsbescherming zal ik onderzoeken hoe leeftijdsverificatie wettelijk kan worden geregeld."
Ook de Tweede Kamer riep hier onlangs al om, omdat strengere regelgeving voor afbetaalapps nog tot uiterlijk november 2026 op zich laat wachten.
'Dit is een probleem'
In een reactie tonen vier grote aanbieders van uitgesteld betalen in Nederland zich bewust van de problemen met minderjarigen. "Wij realiseren ons dat fraude rond geboortedata een probleem is, en gaan daarom het gesprek met regelgevers en marktpartijen aan", aldus Klarna, Riverty, Billink en In3 in een gezamenlijk statement.
De bedrijven beloven dat zij minderjarigen geen extra kosten zullen opleggen als die via afbetaalapps te maken krijgen met betalingsproblemen of schulden.
Wel wijzen deze partijen erop dat grote online webwinkels zoals Zalando en Amazon.com ook vormen van uitgesteld betalen aanbieden, maar zich nog niet gecommitteerd hebben aan een gedragscode die vorig jaar is ingevoerd in Nederland.
De AFM en de afbetaalapps verschillen van mening of het illegaal is om minderjarigen gebruik te laten maken van uitgesteld betalen. De afbetaalapps weren jongeren, maar zeggen dat het niet verboden is, volgens de AFM zijn minderjarigen handelingsonbekwaam en is het dus verboden om hun een lening te verstrekken.
Het Zweedse Klarna is momenteel de marktleider uitgesteld betalen in Nederland, gevolgd door Riverty (voorheen AfterPay). Riverty is net als RTL Nederland onderdeel van de Duitse multinational Bertelsmann.