Hoogleraar: meer aandacht nodig voor hersenschade bij daders van misdrijven
Daders van misdrijven hebben veel vaker dan gedacht een vorm van niet-aangeboren hersenschade. Daar zou in het strafrecht meer aandacht voor moeten zijn, stelt Maaike Kempes, bijzonder hoogleraar forensische neuropedagogiek aan de Universiteit Leiden. Het kan de kans op herhaaldelijk de fout in gaan verlagen.
Niet-aangeboren hersenletsel komt bij verdachten en veroordeelden veel vaker voor dan we lange tijd gedacht hebben, zegt Kempes tegen RTL Nieuws. "Meer dan de helft van de volwassenen in gevangenissen heeft een vorm van niet-aangeboren hersenletsel. Onder jongeren die crimineel gedrag vertonen gaat het om ruim 30 procent. Dat is drie keer zoveel als onder de totale bevolking."
Vechtpartijen en woede-uitbarstingen
Dat het zo vaak voorkomt, is volgens haar minder verrassend dan het op het eerste gezicht lijkt. Want mensen die crimineel gedrag vertonen, zijn ook in hun dagelijks leven vaker geneigd tot risicovol gedrag. Zij zijn vaker betrokken bij vechtpartijen, verkeersongelukken en valpartijen. "De schade kan ook ontstaan door kickboksen bijvoorbeeld. Daarnaast gebruikt deze groep vaker drugs of alcohol, wat ook hersenschade kan veroorzaken."
Deze groep heeft vaker problemen met het beheersen van gedrag of woede-uitbarstingen, en meer moeite om prikkels te verwerken.
Kempes houdt aanstaande maandag haar oratie (de inaugurele rede van een hoogleraar) Jonge breinen in het strafrecht. Daarin pleit ze ervoor dat gedragsdeskundigen hiermee meer rekening houden wanneer ze hun adviezen aan rechters geven. Dit kan er volgens haar aan bijdragen dat criminelen een behandeling krijgen die effectiever is bij hun specifieke gedragsprobleem.
Haar missie is niet om daders van misdrijven vrij te pleiten of met lichtere straffen weg te laten komen, benadrukt ze. "Het is geen vrijbrief om te zeggen: ik heb hersenletsel, ik kan er niks aan doen. Het is bedoeld om te begrijpen welke factoren meespelen bij het criminele gedrag. Zodat we de behandeling kunnen toespitsen op de persoon. Hoe succesvoller je mensen behandelt, hoe lager de kans op recidive."
Ze wijst erop dat tbs-behandelingen lang niet altijd aanslaan. "Misschien speelt bij een deel daarvan wel dat het niet-aangeboren hersenletsel niet goed is onderkend. Hopelijk kunnen we erbij helpen die vaker te laten slagen."
Seriemoordenaars en fraudeurs
Het klopt dat hersenletsel kan leiden tot crimineel gedrag, zegt hoogleraar criminologie Emile Kolthoff. "Afwijkingen in de hersenen kunnen bijvoorbeeld leiden tot een verminderd empathisch vermogen en een verminderd geweten. Daar is veel onderzoek naar gedaan. Seriemoordenaars, bijvoorbeeld, lijden aan psychopathie, ze hebben een sterk verminderde gewetensfunctie. Je ziet dat overigens ook bij witteboordencriminelen die fraude plegen."
Kolthoff zegt het desgevraagd 'zinvol' te vinden om meer aandacht te vragen voor niet-aangeboren hersenletsel bij daders. "Het is zo dat rechters de adviezen van gedragsdeskundigen vaak volgen. Als niet-aangeboren hersenletsel om een specifieke therapeutische behandeling vraagt, dan is het alleen maar goed als een rechter dat weet, zodat die een passende maatregel kan opleggen."