Bange hiv-patiënten na geldstop Trump: 'Zijn mijn pillen er nog?'

Aisha Dadi uit Nigeria slaapt niet goed. Sinds vorige week. Ze maalt en maalt, want: hoe moet het nu verder met de hiv-patiënten die zij en haar collega's behandelen? Hebben zij over een paar maanden nog medicijnen? Kunnen ze zwangere vrouwen met hiv nog beloven dat hun ongeboren kind niet besmet raakt? 

Het kwam voor Aisha 'als een shock' dat president Trump de geldkraan dichtdraaide voor USAID: de Amerikaanse organisatie voor internationale ontwikkeling. De Amerikaanse overheid vindt dat andere welvarende landen meer moeten bijdragen aan dit soort ontwikkelingshulp. Na 90 dagen beslist Amerika of de kraan weer open gaat, of definitief dicht blijft.

Geen toegang

Door dit besluit hebben miljoenen hiv-patiënten in zo'n vijftig landen voorlopig geen toegang tot medicatie van Pepfar, dat normaal gesproken geld krijgt vanuit USAID. Pepfar is al twintig jaar het grootste aidsprogramma van de wereld, in 2003 in het leven geroepen door toenmalige Republikeinse president George W. Bush. De hulporganisatie waar Aisha voor werkt is grotendeels afhankelijk van dit programma. 

Aisha's werkdagen bestaan nu vooral uit het tellen van voorraden – hoeveel pillen zijn er nog – en het geruststellen van patiënten, die angstig voor de poorten van haar kliniek staan: 'Kan ik mijn medicijnen nog krijgen?' "We hoeven nu nog geen nee te verkopen", vertelt ze, "maar we weten niet hoelang het duurt voor we dat wel moeten gaan doen."

Het maakt Aisha boos. Wat zegt ze: woest. "Vooral als ik naar zwangere vrouwen kijk die hiv hebben. Als we ze niet behandelen, dan worden hun kinderen besmet geboren."

'Macht van Trump'

De zorgen zijn er niet alleen bij Het Global Network of People living with hiv/aids, de organisatie van Aisha, maar op veel meer plekken, stelt Soa Aids Nederland. "Er heerst bij onze buitenlandse collega's veel onzekerheid", vertelt woordvoerder Hilde Brontsema. "En angst. Artsen belden met de vraag: kan ik de pillen die ik nog op de plank heb liggen, nog wel geven? Er zijn veel hulpverleners die niet over hun zorgen praten met journalisten, omdat dat door hun Amerikaans contactpersoon zou zijn gezegd. De macht van Trump reikt ver."

De organisatie nam afgelopen week een vragenlijst onder alle partnerorganisaties wereldwijd af, waaronder die in Zimbabwe, Oeganda, Kenia en op eilanden als Curaçao en Aruba. De 83 organisaties die al hebben gereageerd, geven aan dat er 'nu al' tekorten zijn aan medicijnen, condooms en testkits. "In sommige gevallen ontvangen patiënten slechts een halve dosis van hun medicatie", stelt het Aidsfonds. "Daardoor loopt de patiënt een groter risico om resistent te worden voor de pillen."

In onderstaande video vertelt Troy over het stigma van een hiv-diagnose:

Ook zijn er organisaties die werknemers hebben ontslagen en klinieken die hun deuren moesten sluiten. 'Met spijt kondigen wij aan dat wij per direct ons werk moeten stoppen en voor nu geen diensten meer kunnen bieden', zo staat er sinds gisteren op de site van Engage Men’s Health, een organisatie die meerdere klinieken in Zuid-Afrika runt. Er komen vooral veel homoseksuele mannen voor advies en hulp. Op Facebook reageren mensen ontstelt. "Hoe kan dit nou?" "Waar moeten die mensen nu terecht?" 

Wakker virus

Vooral het medicijngebrek is gevaarlijk, stelt Mark Vermeulen, directeur van het Aidsfonds en zelf hiv-patiënt. "Bij hiv is het belangrijk dat je je medicijnen blijft nemen. Je hele leven lang, elke dag, één pil." 

Die onderdrukt het virus. Slik je 'm niet, dan wordt het virus wakker. "Heel veel mensen met hiv worden dan ziek, sommigen na een paar weken, sommigen pas na een paar maanden, maar uiteindelijk betekent het voor heel veel mensen dat ze aids krijgen. En dat is een doodsvonnis."

Vermeulen heeft vorige week 'als een malle' gelobbyd op een grote bijeenkomst over hiv in Washington, waar veel organisaties, gezondheidsinvesteerders en farmaceutisch fabrikanten samenkwamen. Het congres was eigenlijk gepland om de plannen voor de komende jaren te bespreken. "We hadden wel verwacht dat we minder geld zouden krijgen als Trump aan de macht zou komen. Maar zó desastreus… Nee. Dat had ik niet kunnen bedenken."

Financieel gat

Ruim 20 miljoen hiv-patiënten zijn wereldwijd afhankelijk van de Amerikaanse donaties, zo zegt Pepfar zelf op basis van recente cijfers. Vermeulen weet zeker: als die definitief stoppen, is het financiële gat dat Amerika achterlaat, niet 1, 2, 3 te vullen. Hij erkent: het is niet ideaal, die grote afhankelijk van één land. Geen enkel land geeft zoveel geld uit aan ontwikkelingshulp als Amerika. 

"Maar de Amerikaanse economie is nu eenmaal de grootste", zegt Vermeulen. "En hiv komt gewoon vooral veel voor in armere landen als Oeganda, Zimbabwe. Die hebben het geld niet om iedereen van behandelingen, voorbehoedsmiddelen en pillen te voorzien." 

Het is naar om afhankelijk te zijn van de medicijnen. Vermeulen weet dat uit eigen ervaring. "Toen de coronapandemie uitbrak, maakte ook ik me zorgen. Zelfs in zo'n welvarend land als Nederland. Want mijn pillen worden niet hier gemaakt. Het schoot door mijn hoofd: wat als ik ze straks niet meer kan krijgen?"

Niet vanzelfsprekend

"Gelukkig had ik voor drie maanden pillen in huis. Maar in heel veel landen krijgen mensen maar voor drie of vier weken medicatie mee."

"Hulp voor hiv-patiënten is lang niet overal vanzelfsprekend", benadrukt Aisha. "Vooral niet in een land als Nigeria." Ze probeert positief te blijven, vooral naar haar kleinste patiëntjes, de kinderen. "Ik wil hen hoop geven. Ik wil hen niet mijn twijfel laten zien. Maar mijn collega's en ik, we vrezen: wat gaat er gebeuren na die negentig dagen?"

Trump haalt informatie offline

In Amerika is het sinds vorige week moeilijker om informatie te vinden over hiv. Verschillende webpagina's met statistieken en informatie over hiv zijn door de Amerikaanse gezondheidsdienst CDC offline gehaald. Een woordvoerder van de CDC bevestigt dat dit gedaan is in opdracht van president Donald Trump. Trump wil een einde aan diversiteitsbeleid en wat hij noemt het promoten van 'genderideologie-extremisme'.

Op verschillende websites zijn statistieken over de verspreiding van hiv in verschillende bevolkingsgroepen verdwenen, net als informatie over het preventiemiddel PrEP voor hiv, meldt nieuwssite Axios.