Maken deepfake-naaktbeelden is strafbaar, maar uitkleed-apps zijn lastig aan te pakken

Allereerst: Nederland loopt voorop in het strafbaar stellen van seksuele deepfakes. In veel andere Europese landen kun je hooguit worden veroordeeld voor smaad als je zo'n afbeelding van iemand maakt. 

In Nederland is het maken van dit soort beelden een seksueel misdrijf en kun je daar een stuk zwaarder voor worden gestraft. Daarmee laat Nederland ook zien dat het echt als een seksueel misdrijf wordt beschouwd en dat slachtoffers dat ook zo ervaren. Dat het makkelijk is om zulke beelden te maken, laten we zien in deze video:

Op het maken van deepfake-naaktbeelden staat een maximale gevangenisstraf van twee jaar. Dan gaat het om het maken van beelden van iemand die meerderjarig is. Ook het verspreiden en in bezit hebben is strafbaar, maar het maken van de beelden wordt gezien als het meest ernstige delict.

Kindermisbruik

Als iemand deepfake-naaktbeelden maakt van iemand die jonger is dan 18 jaar, dan is de maximale gevangenisstraf zes jaar – dan wordt het gezien als het vervaardigen van virtuele beelden van kindermisbruik. Dat wordt veel strenger bestraft.

Het ligt ook aan de situatie. Als een jongen van 15 een deepfake-naaktfoto maakt van een meisje van 15, dan wordt dat feitelijk gezien als virtuele kinderporno. Maar omdat de jongen ook maar 15 jaar is, zal een officier van justitie dat meewegen en eerder een geldboete, taakstraf of lichte straf eisen. Ook kan bureau Halt worden ingeschakeld om herhaling te voorkomen. Als de jongen van 15 de naaktbeelden gebruikt voor afpersing of intimidatie, wordt een zwaardere straf geëist. 

Dan de vraag: kun je niet gewoon de uitkleed-apps en -sites vervolgen? Dat gaat niet zo makkelijk, stelt Jan-Jaap Oerlemans, universitair docent Strafrecht aan de Universiteit Leiden. Hij deed vorig jaar onderzoek naar de strafbaarheid naar seksuele deepfakes en kwam tot de opmerkelijke conclusie dat deze tools in principe niet strafbaar zijn.

Toestemming of niet?

"Het vervaardigen van seksuele deepfakes zonder toestemming is strafbaar, maar volgens het strafrecht doet de gebruiker van zo'n dienst dat, en niet per se de app", vertelt Oerlemans. "En een uitkleed-app kan bijvoorbeeld ook worden gebruikt als iemand toestemming geeft voor het maken van zo'n virtuele naaktfoto, en dan is het weer niet strafbaar."

"Er zijn wel situaties te bedenken waarbij vervolging misschien mogelijk is, bijvoorbeeld als er kan worden aangetoond dat ze vooral seksuele deepfakes van minderjarigen maken."

Ook moeten deze diensten altijd reageren op verwijderverzoeken. Als ze dat niet doen, kunnen autoriteiten buiten het strafrecht ze aanpakken, zoals een privacywaakhond. 

Sociale omslag nodig

Feit blijft dat het zonder toestemming maken van seksuele deepfakes dus strafbaar is, en vooral als het gaat om minderjarigen. "Er is eigenlijk een soort sociale omslag nodig, dat we het maken van dit soort beelden niet meer grappig of normaal vinden" stelt deepfake-onderzoeker Marthe Goudsmit Samaritter van het Max Planck Instituut. "Het juridisch kader om daders aan te pakken ligt er inmiddels, nu moet onze maatschappelijke houding nog veranderen."

Dat beaamt ook Bart Schermer, hoogleraar privacy & cybercrime aan de Universiteit Leiden: "Je denkt misschien dat het een grapje is, maar de impact is wel degelijk echt. Als je weet dat jongens in de school kijken naar naaktbeelden waar jij opstaat, of als deze beelden onder collega's of vrienden worden verspreid, dan doet dat iets met je, zelfs als je weet dat ze nep zijn."