Jevgeni Prigozjin: van kok tot bruut leider huurlingenleger
Hij schuwde het niet om iedereen in het Kremlin voor rotte vis uit te maken: Jevgeni Prigozjin. Met zijn karakteristieke kale kop en zijn scheldkanonnades maakte Prigozjin vrienden, maar ook vijanden. Wie is hij?
Jevgeni Prigozjin werd geboren op 1 juni in Leningrad, de stad die nu Sint-Petersburg heet. Met school en werk wordt het allemaal niks. Prigozjin is een kruimeldief, pleegt veelvuldig fraude en zit er meerdere keren voor vast. In 1990, als de Sovjet-Unie in elkaar stort, gaat hij met zijn stiefvader hotdogs verkopen. En dat wordt heel succesvol.
Poetins Kok
Zo succesvol dat Prigozjin restaurants gaat uitbaten. En daar zit één heel interessant restaurant bij: New Island. Prigozjin tovert met hulp van machtige vrienden een roestige boot om tot een vooraanstaand drijvend restaurant in Sint-Petersburg. Prigozjin ontmoet in dat restaurant Vladimir Poetin, dan nog een belangrijk functionaris in de stad. Prigozjin krijgt zo de bijnaam Poetins kok.
De twee kunnen het goed vinden en Prigozjin krijgt van Poetin, inmiddels president van Rusland, allerlei opdrachten. Hij werkt zich op als de cateraar van het Kremlin. Op foto’s zien we hem koffie schenken aan hoogwaardigheidsbekleders zoals George Bush.
Hij blijft een vertrouweling en krijgt het voor het zeggen in tal van activiteiten, vaak illegale activiteiten. Zo zit Prigozjin achter een groot media-imperium, en is hij de drijvende kracht achter de trollenfabriek in Sint-Petersburg. In die trollenfabriek wordt op grote schaal nepnieuws gepubliceerd om bijvoorbeeld buitenlandse verkiezingen te beïnvloeden, zoals in 2016 is gebeurd met de verkiezingen in de VS. Of met het Oekraïne-referendum in 2016 in Nederland.
Wagnergroep
Intussen groeit de macht en het vermogen van Prigozjin. Hij richt zich ook op Wagner; een extreem gewelddadige paramilitaire groep die bestaat uit goed betaalde huurlingen. Ze opereren onder meer in verschillende Afrikaanse landen waar ze met geweld regimes omverwerpen. Sinds 2014 vechten de huurlingen ook in Oekraïne.
Na de grootschalige Russische inval in het land gaat de ultranationalist Prigozjin vaak voorop in de strijd. Hij ronselt duizenden veroordeelde criminelen uit Russische gevangenissen om voor Wagner te komen vechten. Zijn troepen zijn goed bewapend. Het Russische leger niet, tot grote onvrede van Prigozjin. Het komt tot verschillende uitbarstingen. Russische generaals krijgen de volle laag, maar ook Poetin moet het ontgelden.
Van volksheld tot verrader
"Jevgeni Prigozjin is na zijn mislukte couppoging een volksheld geworden in Rusland'', zegt correspondent Olaf Koens. "Hij maakt zich populair door te zeggen waar het op staat. Hij vloekt, tiert, hij maakt het politieke establishment in Moskou uit voor rotte vis. Zijn troepen sneuvelen bij bosjes in de oorlog in Oekraïne. Prigozjin laat de lichamen zien, de lijkkisten. Hij bezoekt de graven van de omgekomen gedetineerden die hij zelf ronselde in gevangenissen. Maar vergis je niet, hoewel hij populair is, is Prigozjin een oorlogsmisdadiger. Van de oorlog in Syrië tot de strijd in Oekraïne, Wagner heeft lak aan de Conventies van Genève. Prigozjin zelf draait zijn hand niet om voor marteling of executie.''
''De details van de couppoging zijn nog steeds onduidelijk'’, legt Koens uit. ‘'Maar een ding is duidelijk, het zal in de hoogste regionen, en zeker door Vladimir Poetin, zijn gezien als verraad. Als er een ding consistent is in de ruim twintig jaar dat Poetin aan de macht is, dan is het wel dat verraders uiteindelijk altijd aan het kortste eind trekken.''
Imperium in duigen
Eind juni pleegt Prigozjin een coup. Hij stuurt zijn troepen niet naar Kiev, maar naar Rusland, waar hij aanvankelijk de stad Rostov onder controle neemt. Later rijdt hij in een zwaarbewapend konvooi richting Moskou, maar stopt ineens.
Bekijk hier terug hoe de opstand Rusland 24 uur lang in de greep hield:
Wat er zich precies achter de schermen heeft afgespeeld is onduidelijk. Na bemiddeling van de Belarussische president Aleksandr Loekasjenko vertrekt Prigozjin naar Belarus, met zijn troepen. Het imperium dat hij heeft opgezet is dan in duigen, toch is hij nog regelmatig in Sint-Petersburg te zien. Eerder deze week duikt er een videoboodschap op van Prigozjin. Hij zou in Afrika zitten.
En nu blijkt hij te zijn neergestort met zijn eigen privévliegtuig in Rusland. De kok van Poetin werd de vijand van Poetin.
