Protest in Wenen tegen beoogd kanselier, wie is FPÖ-leider Herbert Kickl?
In Wenen gaan betogers vandaag de straat op om te demonstreren tegen de vorming van een nieuwe regering met de uiterst rechtse partij FPÖ. De onderhandelingen in het land staan sinds deze week onder leiding van de radicaal-rechtse partijleider Herbert Kickl. De FPÖ won in september de verkiezingen, maar werd eerder door andere partijen buiten de coalitie-onderhandelingen gehouden. Nu is Kickl alsnog aan zet.
Maandagochtend 6 januari 2025: de 80-jarige en vermoeid ogende president van Oostenrijk, Alexander Van der Bellen, ontvangt op het presidentieel paleis de tengere, maar energieke Herbert Kickl. De gretige blik in zijn ogen verraadt dat Kickl er zin in heeft. Niet zo gek, hij weet waarom Van der Bellen hem heeft uitgenodigd: hij moet een kabinet gaan samenstellen.
Het besluit om Kickl deze opdracht te geven, viel hem zwaar, gaf Van der Bellen toe, maar hij had de uitslag van democratische verkiezingen te respecteren.
Een dag eerder waren gesprekken tussen de christendemocratische ÖVP en sociaaldemocratische SPÖ geklapt, nadat ook al de kleine liberale partij Neos uit de onderhandelingen was gestapt. Heel veel meer opties bestaan er niet in Oostenrijk. Kickls FPÖ kan daardoor regeringsdeelname eigenlijk niet meer mislopen. Daarbij kan Kickl zelf de belangrijkste positie opeisen: kanselier. Vergelijkbaar met minister-president in Nederland.
Buiten het presidentieel paleis hebben zich dan al enkele honderden demonstranten verzameld. Kickl en zijn partij zijn namelijk niet onomstreden. De partij staat een fel anti-immigratiebeleid voor en wil asielzoekers 'remigreren', oftewel het land uitzetten. Daarnaast wil FPÖ het Oostenrijkse lidmaatschap van de EU, de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en internationale rechtbanken opzeggen. De partij wil eveneens de import van gas uit Rusland hervatten.
Omstreden of niet, het leverde de partij wel, voor het eerst in de geschiedenis, winst op bij de afgelopen parlementsverkiezingen: 29 procent van de Oostenrijkers stemde op de FPÖ.
Geen nieuwkomers
Oostenrijk kent een lange traditie van rechts-populisme. Het is dan ook niet de eerste keer dat de FPÖ deelneemt aan een kabinet, dat traditioneel in Oostenrijk uit twee partijen bestaat. Van 2000 tot en met 2007 en van 2017 tot en met 2019 zat de FPÖ in het kabinet, in beide gevallen met de ÖVP. In dat laatste kabinet was Kickl minister van Binnenlandse Zaken.
Hoewel ook die kabinetten vaak omstreden waren, is de situatie nu anders dan toen. Het belangrijkste verschil: ditmaal is FPÖ de grootste partij, met dus een sterkere onderhandelingspositie. Het tweede grote verschil: Herbert Kickl zelf.
Zelfbenoemde 'volkskanselier'
Kickl was lange tijd de tweede man van de FPÖ en speechschrijver van die andere bekende partijprominent: wijlen Jorg Haider. Hoewel Kickl niet het charisma heeft dat Haider had, is zijn felheid er niet minder om. Hij staat bekend om zijn scherpe, provocerende retoriek. Zo keerde hij zich fel tegen het coronabeleid van de Oostenrijkse regering en prees hij een ontwormingsmiddel voor paarden aan als beschermmiddel tegen Covid. In zijn tijd als minister van Binnenlandse Zaken wilde hij een uitgaansverbod instellen voor asielzoekers en liet hij de politie het kantoor van de geheime dienst binnenvallen, omdat die rechts-radicale groepen zou onderzoeken.
Maar misschien wel het meest opmerkelijke: Kickl noemt zichzelf al enige tijd 'volkskanselier'. Een term die riekt naar de nazitijd. Adolf Hitler liet zich in de jaren dertig namelijk ook zo noemen, voordat hij de voorkeur gaf aan 'Führer'.
Het is Kickl die er in zijn eentje voor zorgde dat andere partijen een cordon sanitaire vormden rondom de FPÖ. De recentelijk afgetreden minister-president en partijleider van de ÖVP Karl Nehammer gaf tijdens de campagne meermaals aan niet per se iets te hebben tegen de FPÖ, maar wel tegen Kickl. Nehammer is opgevolgd door Christian Stocker, die wel met Kickl wil praten.
Wekelijkse demonstraties
De timing van de demonstratie van vandaag is waarschijnlijk niet willekeurig gekozen. Tijdens eerdere kabinetten waar de FPÖ aan deelnam, vonden er wekelijks demonstraties plaats op donderdagavond. Dit begon in 2000, toen de partij voor het eerst deelnam aan een kabinet en werd weer opgepakt in 2017, toen de FPÖ weer op het pluche zat. Of de donderdagdemonstraties 'terug' zijn en weer wekelijks plaats zullen vinden, moet nog blijken.
Bij het protest van vanavond zijn de demonstranten van plan een menselijke keten te maken rond het Ministerie van Algemene Zaken op het Ballhausplein. De demonstranten zeggen op die manier het kanselierschap en het land symbolisch te willen beschermen tegen een 'autoritaire en extreemrechtse wending'.
