Trump boos door 'racistische' onteigeningswet Zuid-Afrika, schort hulp op
Een landonteigeningswet in Zuid-Afrika heeft voor de nodige boosheid bij de Amerikaanse president Trump gezorgd. De wet was voor hem zelfs aanleiding om alle financiering aan het land te bevriezen. Volgens de Zuid-Afrikaanse regering baseert Trump zich op desinformatie. "Trump en Musk spelen in op de gevoelens van de boze, witte boeren. Een groep die vergelijkbaar is met hun eigen achterban."
De landonteigeningswet werd al op 23 januari ingevoerd, maar kwam vorige week internationaal in het nieuws nadat Trump zich ermee ging bemoeien. Naar aanleiding van de wet tekende hij een decreet, waardoor voor zo'n 440 miljoen dollar aan hulp wordt opgeschort.
Waar is Trump zo boos over en welke rol speelt Elon Musk hierin? Vier vragen en antwoorden.
Wat houdt de wet in?
"De wet geeft de Zuid-Afrikaanse overheid meer macht om land zonder compensatie op te eisen", zegt Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen. "Maar alleen als het rechtvaardig is en in het algemeen belang."
Over het algemeen krijgen landeigenaren een vergoeding voor het afstaan van hun grond. In enkele gevallen gebeurt dat niet, bijvoorbeeld als het land niet in gebruik is of als de overheid en de landeigenaar er onderling niet uitkomen.
Volgens de regering is de wet nodig om het land eerlijker onder de zwarte bevolking te verdelen. Doordat het meeste land in handen is van de witte Zuid-Afrikanen, leidt dat automatisch tot een vermindering van grond dat in bezit is van de witte bevolking.
Tijdens het racistische apartheidsregime werd veel land aan de witte Zuid-Afrikanen toegekend. Ondanks dat het apartheidssysteem al dertig jaar is afgeschaft, blijft een groot deel van het land in handen van die groep. Zo bleek uit cijfers over 2017 dat zo'n driekwart van het land in handen was van witte Zuid-Afrikanen. Dit terwijl ruim 7 procent van de bevolking wit is.
"In Zuid-Afrika wordt al lang gewacht op landbouwhervormingen", zegt Van Leeuwen. "Zuid-Afrika is nog steeds het meest ongelijke land ter wereld. De meeste inwoners hebben dus begrip voor deze wet. Maar er zijn ook boze, ongeruste witte boeren die vrezen hun land kwijt te raken."
Waarom is Trump boos over de wet?
Trump zei vorige week tegen journalisten dat er 'verschrikkelijke dingen gebeuren in Zuid-Afrika'. En zondag schreef hij op zijn eigen socialemediakanaal: "Zuid-Afrika neemt land in en behandelt bepaalde groepen mensen erg slecht."
Trump doelt daarmee op de witte Zuid-Afrikanen. Volgens hem zou de Zuid-Afrikaanse regering land van hen afpakken en die vervolgens verdelen onder de zwarte bevolking. Een schending van de mensenrechten, zo beweert Trump.
Daarnaast vindt de Amerikaanse president dat er te weinig oog is voor de moord op de witte boeren. In extreemrechtse kringen gaan geluiden rond dat zwarte Zuid-Afrikanen het stelselmatig hebben voorzien op de witte bevolking.
Speelt Musk nog een rol hierin?
Ook Trumps bondgenoot Elon Musk – die geboren is in Zuid-Afrika – reageerde verontwaardigd op de invoering van de onteigeningswet. Op X vroeg hij zich af waarom de Zuid-Afrikaanse president 'racistische wetten' invoert. En vorig jaar verwees de techmiljardair eveneens naar moorden op de boeren. Hij beweerde dat 'ze (de zwarte Zuid-Afrikanen, red) elke dag witte boeren vermoorden'.
Maar uit onderzoek blijkt dat er geen signalen zijn dat witte boeren vaker doelwit zijn van een moord. Zowel witte als zwarte boeren worden vermoord. In Zuid-Afrika worden relatief veel mensen vermoord, met name onder de zwarte bevolking in de stad.
"Musk heeft veel invloed op Trump", zegt Van Leeuwen. "Beiden spelen in op de gevoelens van boze, witte boeren. Een groep die vergelijkbaar is met hun achterban in de VS."
Hoe reageert de Zuid-Afrikaanse regering?
Volgens de Zuid-Afrikaanse regering is er geen sprake van racistisch beleid. President Ramaphosa zegt dat Trump zich baseert op 'desinformatie en propaganda'. Ook benadrukt hij dat Trump voorbijgaat aan de 'pijnlijke geschiedenis van kolonialisme en apartheid' in het land. Volgens Ramaphosa is de nieuwe wet 'geen confiscatie-instrument'. Maar moet het ervoor zorgen dat 'de bevolking op een eerlijke en rechtvaardige manier toegang heeft tot land'.
Als gevolg van de wet laat de Amerikaanse regering de G20-top in Zuid-Afrika van volgende week links liggen. Trump wacht intussen de uitkomsten van een ingesteld onderzoek naar de vermeende 'mensenrechtenschendingen' af. Naar aanleiding daarvan beslist hij of de hulp op een later moment wordt hervat.
Volgens Van Leeuwen zijn de gevolgen voor het mislopen van Amerikaanse hulp pijnlijk. "Geen steun uit de VS is natuurlijk een klap voor de economie. Maar Zuid-Afrika is rijk aan grondstoffen en heeft andere machtige vrienden, zoals Rusland, China en andere BRICS-landen. De vraag is of Trump zich op de lange termijn niet zelf in de voet schiet."