Onderhandelingen over einde oorlog Oekraïne: dit is waarom Europa langs de lijn staat
Deze week sprak de Amerikaanse president Donald Trump met zowel president Poetin als president Zelensky over een eind van de oorlog in Oekraïne. Grote afwezige in de gesprekken is Europa. Europese leiders eisen een plek aan de onderhandelingstafel. Toch is het niet verrassend dat ze die niet krijgen.
"We moeten onderkennen dat een terugkeer naar de Oekraïense grenzen van voor 2014 een onrealistische doelstelling is", concludeerde de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth gisteren op een internationale defensietop in Brussel.
De onomwonden opmerking over de toekomst van Oekraïne legt de ongelijke machtsverhouding bloot tussen de Verenigde Staten en Europa. De VS is, met Donald Trump als president, een dicterende dealmaker. Europa kan, zelfs bij kwesties die zich op het eigen continent afspelen, alleen maar toekijken.
De uitspraken van Hegseth over het verloop van de oorlog in Oekraïne – het land zal niet terugkeren naar de vooroorlogse landsgrenzen en zal niet toetreden tot de NAVO – werden gevolgd door een telefoongesprek tussen Trump en Poetin. Volgens Trump zijn beide partijen onmiddellijk begonnen aan onderhandelingen over een eind aan de oorlog.
Geen rol voor Europa
Europa voelt zich door de snelle ontwikkelingen buitenspel gezet, nu Trump en Poetin over de hoofden van Europese leiders lijken te onderhandelen over de veiligheid van het continent.
Als een reactie op de uitspraken van Trump en Hegseth hebben zeven Europese landen, waaronder Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, samen met de Europese Commissie een verklaring naar buiten gebracht. Daarin staat dat Europa wil meepraten over het lot van Oekraïne: "Onze gezamenlijke doelstelling moet zijn om Oekraïne in een sterke positie te brengen. Oekraïne en Europa moeten deel uitmaken van alle onderhandelingen."
De boodschap is duidelijk: Europa wil een plek aan de onderhandelingstafel. Het is de vraag of ze die zomaar kunnen opeisen.
'Mooie woorden'
RTL Nieuws-redacteur Chris Colijn zegt vanuit Oekraïne dat het niet verrassend is dat Europa wordt gepasseerd. De VS is voor Oekraïne de belangrijkste partner en Rusland praat ook liever met Trump dan met Europese leiders. Europa zegt graag te willen helpen, zegt Colijn, maar voorlopig zijn het vooral woorden en doen ze niet mee aan de onderhandelingen.
"Europa wil meeonderhandelen. Het zijn mooie woorden, maar wat houdt het in", vraagt Colijn zich af. "Trump en Poetin hebben al gepraat en zijn – zonder Europa – aan de onderhandelingen begonnen."
In de video hieronder betoogt de Nederlandse minister van Defensie Ruben Brekelmans dat Europa betrokken moet worden in de vredesbesprekingen:
Colijn benadrukt dat niet alleen Europa, maar ook Oekraïne zelf buitenspel wordt gezet. Volgens defensieminister Hegseth moet Oekraïne grond afstaan. Bovendien wordt het geen NAVO-lid, de belangrijkste garantie voor het land voor duurzame vrede. "Trump gaat nu al mee in belangrijke eisen van Poetin", aldus Colijn.
Afhankelijk van de Verenigde Staten
Toch blijft Zelensky gericht op de Verenigde Staten, niet op Europa. Tekenend is een uitspraak van de Oekraïense president eerder deze week in een interview met The Guardian: "Er zijn stemmen die zeggen dat Europa veiligheidsgaranties kan bieden zonder de Amerikanen, maar daar zeg ik nee tegen. Veiligheidsgaranties zonder de Verenigde Staten zijn geen echte veiligheidsgaranties."
Volgens Colijn ziet Oekraïne dat het voor Europa moeilijk is om weerstand te bieden tegen Trump. "Oekraïne rekent niet op de Europese Unie om de boel nu te redden."
'Vereffening van de rekening'
Een deal bemiddeld door Trump kan een eind maken maken aan het geweld. Maar, zegt Colijn, de vraag is ten koste van wat. Trump is niet ideologisch gemotiveerd om Oekraïne te steunen: "Trump heeft het tot nu toe gehad over een vereffening van de rekening. Hij wil terugbetaald worden."
In een interview met Fox News deze week sprak Trump over de toekomst van Oekraïne: "Ze kunnen een deal sluiten, ze kunnen geen deal sluiten, ze kunnen Russisch worden, ze kunnen niet Russisch worden, maar we hebben er zoveel geld in gestoken en dat wil ik terug." Het laat zien dat vrede in Oost-Europa voor Trump een zakelijke transactie is.
Zelensky zal vrijdag met de Amerikaanse vice-president J.D. Vance in gesprek gaan op de veiligheidsconferentie in München. Het is de eerste keer dat de twee met elkaar om tafel gaan. Tijdens de conferentie van vorig jaar weigerde Vance, toen nog senator, Zelensky te ontmoeten. Eerder zei hij dat het hem 'niet echt kan schelen wat er met Oekraïne gebeurt, hoe dan ook'.