Er heerst angst in Syrië: het land heeft sinds donderdag te maken met de grootste gewelduitbarsting sinds de val van Bashar al-Assad in december. Bij gevechten tussen troepen van de nieuwe regering en Assad-loyalisten zijn veel doden gevallen. Strijders en burgers zijn daarna op brute wijze geëxecuteerd. "Dit is een heel gevaarlijk moment", zegt correspondent Pepijn Nagtzaam.
De grote gewelduitbarsting begon toen er dodelijke gevechten uitbraken tussen aanhangers van de uit Syrië verdreven dictator Assad en troepen van de nieuwe regering in Syrië.
Hoewel Assad is gevlucht uit Syrië, zijn er in het land nog steeds bewapende milities die loyaal aan hem zijn. Zij accepteren de nieuwe machthebbers niet. Specifiek aan de kuststrook worden deze milities vooral gevormd door mensen van de alawitische geloofsgemeenschap. Veel van hen dienden in het leger van Assad, dat werd opgeheven nadat Assad werd verjaagd.
Minderheidsgroepen
Goed om te weten over Syrië: het is een land met veel diversiteit in geloof en etniciteit. Er leven dus alawieten, maar ook soennieten, christenen, sjiieten en Koerden. Sinds de val van Assad is de organisatie HTS aan de macht. Die beweging is ontstaan als jihadistische groep, een Syrische vertakking van Al Qaeda. Later zijn de banden met Al Qaeda publiekelijk verbroken, en zei HTS zich op het verjagen van Assad te richten. Toen dat lukte, zei de groep zichzelf op te willen heffen en op te willen gaan in het nieuwe Syrische staatsleger.
Dat er veel verschillende geloofsgroepen in het land leven, zorgt voor spanning. "Een groot deel van de mensen is blij dat Assad is verdreven. Maar veel Syriërs van minderheidsgroepen leven alsnog in onzekerheid omdat ze nog niet weten hoe de radicale elementen binnen HTS zich tegenover hen gaan opstellen", zegt Pepijn Nagtzaam, Midden-Oostencorrespondent voor RTL Nieuws. Dat deze week bruut geweld uitbrak, voedt de angst.
Na de val van Assad werd de leider van HTS benoemd tot interim-president van Syrië. Hij heet Ahmed al-Sharaa, maar is ook bekend onder zijn pseudoniem Al-Jolani. De nieuwe machthebber benadrukte dat hij voor een verenigd Syrië is, waar plek is voor álle geloven en minderheden. Nagtzaam: "Hij heeft keer op keer beloofd dat iedereen veilig is. Maar toen kwam deze geweldsuitbarsting."
Het geweld deed zich vooral voor in het Westen van Syrië, aan de kust. Nadat de voormalige aanhangers van Assad checkpoints aanvielen van het nieuwe Syrische leger, zijn er verschillende milities en politie-eenheden naar het kustgebied gestuurd. Uit alle delen van het land stroomden strijdgroepen toe die gelieerd zijn aan de nieuwe regering. Sommige van die groepen zijn zeer radicaal en leken uit op wraak.
Executies
"Er is heel hevig gevochten", zegt Nagtzaam. "Er is zwaar materiaal ingezet. Je moet dan denken aan helikopters waaruit is geschoten. Ook werd er met zware machinegeweren geschoten in woonwijken. Er gaan filmpjes van executies rond. Daarop is te zien dat er tientallen lijken op straat liggen en strijders filmen dat ze mensen op straat doodschieten."
"Het is duidelijk dat veel mensen op brute wijze zijn geëxecuteerd", gaat hij door. "Het gaat om massa-executies waarbij ook ongewapende burgers zijn vermoord." Hoeveel mensen er zijn gedood is onduidelijk. De berichten daarover lopen uiteen, het is voor journalisten lastig om in het gebied te werken.
Slachtoffers
Volgens het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten (SOHR) zijn er in twee dagen tijd meer dan 1000 mensen gedood. Onder de slachtoffers zijn volgens het Observatorium 745 burgers, 125 leden van de Syrische veiligheidstroepen en 148 strijders die loyaal zijn aan de verdreven dictator Assad. Het observatorium is een in Engeland gevestigde organisatie die eigen bronnen heeft in Syrië.
"Het is heel lastig om de aantallen te verifiëren omdat er veel desinformatie rondgaat. Maar duidelijk is, als je alleen al naar de gruwelijke video's kijkt, dat er honderden mensen zijn gedood de afgelopen dagen. Onder hen zijn ook onschuldige burgers", zegt Nagtzaam.
'Gevaarlijk moment'
Volgens hem lijkt de grootste clash - voor nu - voorbij te zijn. In de kustgebieden is een avondklok ingesteld. Leider Sharaa roept op tot vrede en zegt dat de burgers zich geen zorgen hoeven te maken. Toch zegt Nagtzaam dat veel Syriërs dat wel zijn. "In de kustgebieden zijn nu veel regeringstroepen, maar ook losse milities die minder onder controle van de regering staan. Er gaan de afgelopen dagen veel verhalen rond dat zij van deur tot deur zoeken naar minderheden - iets dat heel veel angst aanjaagt. De kans bestaat dat het geweld zich alsnog uitbreidt. Het is een heel gevaarlijk moment."
Volgens hem is het alsof Syrië op een kruispunt staat: of het wordt weer rustig, of er komen vergeldingsacties. Dan bestaat de kans dat vergeldingsacties elkaar opvolgen.
Hoe geloofwaardig de woorden van Sharaa zijn, ligt eraan wat hij de volgende dagen doet. De leider zegt dat hij gewelddadige strijders gaat straffen. De vraag is in hoeverre hij zich aan zijn woord houdt.
Buitenland
Het geweld is in ieder geval een nachtmerriescenario voor de nieuwe regering. Het toont dat hij de verschillende gewapende groepen in Syrië niet onder controle heeft, en minderheidsgroepen voelen zich steeds onveiliger. Dat zorgt voor problemen in zowel het binnen- als buitenland.
Nagtzaam: "Met het geweld hebben er allerlei mensenrechtenschendingen voorgedaan. Dat staat haaks op het verhaal dat Sharaa aan het buitenland wil verkopen. Hij zit aan tafel met Europa, de Turken, Russen en Amerikanen. Er is interesse om samen te werken om een sterk Syrië op te bouwen, maar alleen als er een stabiele en veilige situatie is in het land. Daarvan is nu geen sprake."
Na de val van Assad maakte RTL Nieuws deze video. Daarin beantwoordt Pepijn Nagtzaam over de verovering van de rebellen in december:
