Trump teruggefloten door rechters, maar luistert hij daarnaar?
"Zelfs de nazi’s werden beter behandeld", zei een Amerikaanse rechter gisteren in de zaak rondom de uitzetting van migranten naar El Salvador. Een rechter verbood deze uitzetting op basis van een oorlogswet uit 1798, maar het ging alsnog door. Dat werpt de vraag op in hoeverre de regering-Trump zich houdt aan rechterlijke uitspraken. Niet onbelangrijk, nu er meer dan honderd rechtszaken lopen tegen Trumps presidentiële besluiten.
Donald Trump zit ruim twee maanden in het Witte Huis, maar nog steeds tekent hij het ene na het andere presidentiële besluit – zeker 93 sinds zijn inauguratie in januari. Het beeld straalt uit dat Trump volop actie onderneemt en daadkrachtig is. Maar is dat wel zo?
Niet volgens de wet
Volgens Trumps tegenstanders zijn veel van die besluiten niet volgens de wet, dus stappen zij naar de rechter.
Op die manier zijn nu tientallen beleidsplannen van Trump tijdelijk of definitief geblokkeerd.
Presidentiële besluiten
Dat zit zo: normaal gesproken wordt nieuw beleid ingevoerd doordat het Amerikaanse Congres wetten maakt en daar een meerderheid van parlementsleden voor stemt. Bij presidentiële besluiten gaat dat anders.
"De president kan met zo'n decreet beleid invoeren, zonder dat het Congres ermee hoeft in te stemmen", legt Amerika-verslaggever Sophie van der Meer uit. "Maar ook dit beleid moet natuurlijk wel volgens de wet zijn."
Tegenstanders van Trump hebben inmiddels meer dan honderd rechtszaken ingediend, waarvan 63 nog lopen. In andere zaken is al besloten. Zo moet de overheid 24.000 ontslagen ambtenaren hun baan teruggeven. Het afschaffen van het recht op Amerikaans staatsburgerschap bij geboorte in de VS is – in ieder geval tijdelijk – teruggedraaid. En ook heeft een rechter voorlopig een streep gezet door een blokkade op 3 biljoen dollar aan overheidsleningen en subsidies.
'Nazi's hadden meer kans zich te verdedigen'
Of de rechter regeringsplannen nu verbiedt of niet, critici zijn bang dat Trump zich toch niet aan de uitspraken van de rechter zal houden. Zo is de regering-Trump nu verwikkeld in een juridisch gevecht met een rechter die vorige week de uitzetting van Venezolaanse migranten op basis van een oorlogswet uit 1798 verbood.
De migranten kregen geen individueel proces en hadden geen enkele kans om hun zaak toe te lichten of bezwaar op uitzetting te maken. Een volgende rechter in deze zaak zei daarom gisteren dat zelfs nazi's na de Tweede Wereldoorlog een betere kans hadden om zich te verdedigen.
Rechter James Boasberg had de uitzetting verboden, nog voordat het laatste vliegtuig met migranten vertrok van Amerikaans grondgebied, en terwijl twee vliegtuigen met migranten nog onderweg waren naar El Salvador. Desnoods keren de vliegtuigen om in de lucht, zei de rechter in de rechtbank. Dat deden ze niet.
Volgens de regering-Trump is de mondelinge uitspraak alleen niet geldig en kwam het schriftelijke vonnis te laat. Maar Democraten zeggen dat Trump hier een rechterlijke uitspraak naast zich neerlegt.
Crisis van de rechtsstaat
Trump noemt rechter Boasberg een 'linkse gek' die moet worden afgezet. Die opmerking komt hem op een reprimande van de conservatieve rechter John Roberts aan het Hooggerechtshof te staan. "Rechters willen afzetten omdat je het niet eens bent met hun uitspraak. Dat doet alarmbellen rinkelen bij veel linkse Amerikanen", zegt Van der Meer. "Zij zijn bang Trump zich niet laat stoppen door de rechter, ook niet als die oordeelt dat zijn plannen niet mogen volgens de wet."
Volgens Democraten is er sprake van een crisis van de rechtsstaat. "Als Trump met decreten om het Amerikaanse parlement heengaat, en vervolgens uitspraken van de rechter naast zich neerlegt, dan wordt Trumps macht dus niet meer ingeperkt, is de gedachte op links", aldus de Amerika-verslaggever.
En dat, terwijl progressieve Amerikanen hun hoop juist vestigen op rechters om Trumps beleid tegen te houden. "De Democratische Partij is verdeeld. Ze lijken het maar niet eens te kunnen worden over hoe ze moeten omgaan met Trump."
Maar veel rechtse Amerikanen vinden dat overdreven. Rechters worden in Amerika door politici benoemd en worden dus vaak als conservatief of progressief gezien. Volgens Republikeinen is het blokkeren van Trumps plannen daarom vaak politiek gemotiveerd.
Tot aan het Hooggerechtshof
Volgens de huidige regering gaat de rechter met het verbod op de uitzetting op de stoel van de regering zitten. "Deze federale rechter probeert ons buitenlandbeleid te bepalen", zei minister van Justitie Pam Bondi dit weekend op Fox News.
De regering-Trump is nu verwikkeld in een juridische strijd om het verbod, opgelegd door rechter Boasberg, van tafel krijgen. Dan kan de regering vaker op deze manier migranten uitzetten.
Maar rechter Boasberg blijft vragen stellen over de uitzetting. "Ik zal tot de bodem uitzoeken of de regering-Trump mijn uitspraak heeft overtreden, wie dat heeft opgedragen en wat daarvan de consequenties zijn", zei hij.
Het hof waar de zaak vandaag dient, is de laatste stop voor het Hooggerechtshof. De regering-Trump kan dus in hoger beroep tot het Hof, waar dankzij Trumps benoemingen conservatieve rechters nu de meerderheid hebben.
Donald Trump sprak begin maart het Congres toe. Hij verdedigde zijn beleid, maar correspondent Erik Mouthaan legt in deze video uit dat zijn populariteit aan het dalen is: