Vredesonderhandelingen Oekraïne lopen vast: 'Geen ruimte voor compromis'

"We hebben natuurlijk een staakt-het-vuren voor de energie-infrastructuur. En we hebben een commercieel staakt-het-vuren voor de Zwarte Zee dat volgens mij bijna klaar is", zei Amerikaanse vice-president JD Vance tijdens een bezoek aan Groenland. "En zodra we daar klaar mee zijn, werken we aan de volgende fase van het staakt-het-vuren."

Maar die volgende fase lijkt erg ingewikkeld te worden. Dat komt enerzijds door de manier waarop er wordt onderhandeld, en anderzijds omdat de eisen van Rusland en Oekraïne mijlenver van elkaar zijn verwijderd.

Formaat van onderhandelingen

Ron Keller, voormalig ambassadeur voor Nederland in Rusland en Oekraïne, legt uit dat er als het ware twee schaakborden zijn. Het eerste schaakbord staat in Saoedi-Arabië, waar de Verenigde Staten met Rusland onderhandelen en Oekraïne ook met de VS praat. Daar ligt de nadruk op de afspraken die de VS en Rusland met elkaar maken. De Amerikanen stemmen tot nu toe grotendeels in met de eisen van Rusland, en zetten Oekraïne onder druk om hetzelfde te doen.

Het tweede schaakbord staat in Europa, waar Oekraïne praat met de zogeheten 'coalition of the willing', een groep van dertig landen die bereid zijn om Kyiv te blijven steunen met militaire en economische hulp. De VS neemt geen deel aan die gesprekken.

Deze twee schaakborden zouden eigenlijk in elkaar geschoven moeten worden, denkt Keller. "Uiteindelijk is het onontkoombaar dat alle vier partijen met elkaar aan tafel komen te zitten. Maar Rusland ziet dat niet zitten, Amerika wil niet dat Europa met een grote mond meepraat. Zo’n onderhandelingsproces met verschillende schaakborden heb ik nooit eerder meegemaakt, en het leidt ook niet tot vooruitgang. Alle partijen zijn namelijk gefrustreerd." 

"De Russen steunen een staakt-het-vuren met hele lange tanden, omdat ze aan de winnende hand zijn. De Amerikanen dachten dat ze snel een deal konden sluiten, maar dat valt tegen. Ze zijn misschien ook wel geschrokken dat Oekraïne niet buigzaam is. De Oekraïners zijn boos omdat ze niet als gelijkwaardige partner aan de onderhandelingstafel zitten. En Europa is boos dat het niet deelneemt aan de gesprekken met Amerika en Rusland."

Oorlogsdoelen

Zelfs als alle partijen met elkaar gaan praten, hebben Rusland en Oekraïne nog volledig tegenovergestelde doelen. Zo gaf president Poetin onlangs nog aan dat hij wil dat de 'hoofdoorzaken' van de oorlog aangepakt moeten worden in een vredesdeal.

Hij legde uit wat daar volgens Rusland voor nodig is: het Oekraïense leger moet veel kleiner worden, president Zelensky aftreden als president, zijn land moet stukken grondgebied afstaan aan Rusland en beloven dat het geen NAVO-lid wordt. Poetins eisen zijn voor Oekraïne stuk voor stuk onaanvaardbaar.

"De onderliggende ambities van Rusland en Oekraïne staan haaks op elkaar, en dat blijft zo", zegt Keller. "De Russen willen Oekraïne volledig in hun invloedssfeer hebben. Oekraïne en Europa willen precies het tegenovergestelde, en daar zit geen ruimte voor een compromis."

"De Russen hebben het idee dat ze redelijk succesvol zijn aan het front, en dat Oekraïne op termijn steeds zwakker wordt. Moskou heeft dus reden om door te vechten", gaat Keller verder. "De Oekraïners staan er aan het front niet goed voor, en willen niet ook nog aan onderhandelingstafel verliezen. Daarom zie je dat de uitkomst van de gesprekken in Saoedi-Arabië uiterst beperkt zijn."

Oekraïne verwacht dat Rusland in de komende weken een nieuw offensief begint, om de druk aan de onderhandelingstafel verder te verhogen.

Staakt-het-vuren

Er loopt nu een beperkt staakt-het-vuren, dat geldt voor aanvallen op de energie-infrastructuur. Maar Kyiv zegt dat Rusland zich niet aan de afspraken houdt. De Russen zouden zeker twee keer aanvallen hebben uitgevoerd op de energie-infrastructuur, in de steden Cherson en Poltava. De lokale autoriteiten van Poltava meldden op donderdag dat de stroom voor veel burgers uitviel na een droneaanval.

Ook aanvallen op andere doelen gaan volop door. Afgelopen nacht zou Rusland nog 172 drones hebben afgevuurd. Vooral de stad Dnipro werd zwaar getroffen. Bij een raketaanval op de stad Kryvyi Rih vielen vanochtend zeven gewonden.

Ook aan het front wordt er nog volop gevochten. Langs vrijwel de gehele frontlinie worden er aanvallen uitgevoerd. Daarnaast wordt er opnieuw gevochten op Russisch grondgebied. Volgens Russische militaire bloggers vechten Oekraïense soldaten in de Russische grensregio Belgorod.

Volgende fase

Voordat de diplomatieke gesprekken naar een volgende fase gaan, moet het voorstel voor een staakt-het-vuren op de Zwarte Zee nog ingaan. Voordat Moskou formeel akkoord gaat met het plan wil Vladimir Poetin dat een deel van de sancties op de Russische voedselindustrie wordt afgeschaft. 

Amerika heeft nog niet gezegd of het daarmee akkoord gaat, en zegt dat een deel van de sancties ook door Europa zijn opgelegd. Die maatregelen kunnen de Verenigde Staten dus niet schrappen.

Europese landen staan voorlopig niet open voor sanctieverlichting. "Het heeft geen zin om de sancties te beëindigen totdat er daadwerkelijk vrede is bereikt, en helaas zijn we daar nog ver van verwijderd", zei Duitse bondskanselier Olaf Scholz op vrijdag.

Een van de Russische onderhandelaars zegt dat de gesprekken tot minstens het einde van dit jaar doorgaan, voordat er echt overeenstemming is over een vredesakkoord.