Democratie VS onder druk? 'Amerika is tot op het bot verdeeld'
De democratie in de Verenigde Staten staat onder druk. Zoveel is voor veel Amerikanen wel duidelijk na de moord op Charlie Kirk en het van de buis halen van talkshowhost Jimmy Kimmel. Vier vragen aan Amerika-correspondent Erik Mouthaan.
1. Onderzoekers waarschuwen dat de Amerikaanse democratie achteruitgaat. Welke signalen zie jij daarvan in de praktijk?
"Trump richt zijn pijlen op gezaghebbende instituten en individuen die kritiek durven te uiten op de president of die zijn beleid kunnen dwarszitten. Daarvan zien we meerdere voorbeelden", zegt Mouthaan.
"Zo verbood Trump advocatenkantoren die klanten hadden die het tegen zijn regering opnamen, toegang tot de rechtbank. Daardoor konden advocaten niet werken en dreigden de kantoren failliet te gaan. Trump trok het verbod pas in toen ze beloofden gratis werk te gaan doen voor de regering."
Ingetrokken subsidies
Daarmee hield het niet op, vervolgt Mouthaan: "Trump trok subsidie in voor verschillende universiteiten en dwong de instellingen hun lespakket aan te passen en linkse professoren te ontslaan. Pas toen universiteiten dat deden, kregen ze weer geld, bijvoorbeeld voor wetenschappelijk onderzoek naar Alzheimer."
"Ook trok Trump subsidie in voor musea en culturele instellingen die verhalen vertellen over slavernij - tenzij ze hun programma’s aanpasten."
"De regering spant ook de ene na de andere rechtszaak aan tegen grote mediabedrijven, omdat ze volgens Trump nepnieuws verspreiden", zegt Mouthaan. "Zo’n juridische strijd kost enorm veel geld. Bovendien hebben mediabedrijven vaak ook nog zakelijke belangen waarvoor ze de overheid nodig hebben. Dus kiezen zij ervoor in te binden, kritische tv-hosts te ontslaan en miljoenen te betalen in een schikking met de regering."
"Kortom, Trump drukt tegengeluiden de kop in. Maar de democratie staat ook op andere manieren onder druk, de regering overtreedt regelmatig de wet. Zo zette de VS migranten uit naar El Salvador, terwijl de rechter dat had verboden. Ook lichtte de regering het parlement niet in, nadat een boot met vermeende Venezolaanse drugshandelaren was aangevallen."
2. Hoe verdeeld is Amerika eigenlijk over de manier waarop het land nu bestuurd wordt?
"Kritiek op Trump binnen de Republikeinse partij horen we nauwelijks, Trumps MAGA-beweging heeft de touwtjes strak in handen. Veel Trump-aanhangers vinden het bovendien goed dat Trump hard ingrijpt."
"De media, universiteiten en musea vinden zij veel te links en een bedreiging voor de manier waarop zij Amerika graag zien", zegt Mouthaan. "Daarom vinden ze het dus goed dat de president hard ingrijpt. Linkse Amerikanen op hun beurt zien deze acties van de regering-Trump als een bedreiging voor de Amerikaanse democratie."
3. Wat maakt dat veel Amerikanen leiders steunen die de democratie ter discussie stellen?
"Amerika is snel aan het veranderen", stelt Mouthaan. "Door immigratie spreken steeds meer mensen Spaans, door ontwikkelingen als de opkomst van AI en een vergroenende economie verdwijnen bepaalde (industrie)banen, door inflatie stijgen de prijzen. Voor veel Amerikanen gaan die veranderingen snel en zijn ze eng, omdat die hun levenswijze aantasten. Een groot deel van de Amerikanen, zowel op links als op rechts, heeft het gevoel dat het voortbestaan van Amerika zoals zij het graag zien bedreigd wordt."
"En door polarisatie is de VS tot op het bot verdeeld", vervolgt de correspondent. "Daar draagt het extreem verzuilde Amerikaanse medialandschap aan bij. Linkse Amerikanen die MSNBC kijken en rechtse Amerikanen die Fox News kijken, krijgen twee totaal verschillende werelden voorgeschoteld. Op social media zijn die bubbels nog veel sterker en kom je bovendien binnen no-time bij nepnieuws en complottheorieën terecht."
4. In hoeverre zijn de Amerikaanse instituties nog in staat de democratie te beschermen?
"Het parlement heeft nog altijd veel macht in de VS, het maakt de wetten. Op dit moment heeft de Republikeinse partij de meerderheid in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat. Trump krijgt daarom nu weinig tegenspraak vanuit het Congres. Dat kan pas veranderen met de parlementsverkiezingen in 2026."
"De meeste tegenspraak krijgt de regering-Trump tot nu toe van rechters die bepaalde stappen verbieden. Maar we zien ook dat de regering zich daar lang niet altijd iets van aantrekt. Bovendien is het Hooggerechtshof in meerderheid conservatief, dus als een zaak tot het hoogste hof wordt uitgevochten, zal Trump daar vaak gelijk krijgen."
Vandaag werd bekend dat de tv-show van Jimmy Kimmel verdwijnt na opmerkingen van Kimmel over de moord op Charlie Kirk, critici zien daarin een aanval op de vrijheid van meningsuiting:
