Klimaattop van start op bijzondere plek: in het Amazoneregenwoud
Het Amazonewoud is de plek waar tientallen staatshoofden en regeringsleiders vandaag verzamelen voor een nieuwe klimaattop, al zijn er flink minder wereldleiders aanwezig dan vorig jaar. Organiserend land Brazilië wil met deze locatie benadrukken hoe cruciaal bossen zijn in de aanpak van klimaatverandering.
VN-secretaris-generaal António Guterres sprak tijdens de openingsceremonie de aanwezige wereldleiders toe. Hij zei dat zij hebben gefaald in het beperken van de wereldwijde opwarming tot 1,5 graad. "Dat is moreel falen en dodelijke nalatigheid", aldus Guterres. Toch denkt hij dat de wereld klimaatverandering nog kan beperken.
Ook gaf hij de fossiele energiesector een flinke veeg uit de pan. "De fossiele brandstoffenindustrie besteedt miljarden aan lobbyen, het misleiden van het publiek en het belemmeren van de vooruitgang." De tijd van onderhandelen is voorbij, zei Guterres, het is tijd voor 'implementatie', oftewel: het uitvoeren van de afspraken.
30ste Klimaattop
De Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva benadrukte dat deze dertigste klimaattop de overgang naar schonere energiebronnen verder zal bespoedigen. En dat Brazilië zich zal inzetten voor het beschermen van natuur en klimaat.
In aanloop naar de top regende het opnieuw alarmerende rapporten. Zo bleek eerder deze week dat maar een derde van de landen volgens afspraak een nieuw klimaatdoel heeft ingeleverd. Ook werd duidelijk dat de grens van 1,5 graad opwarming, die klimaatwetenschappers dringend adviseren, overschreden gaat worden.
Gastland Brazilië heeft grote ambities met de top en hoopt een nieuw bossenplan te lanceren, het Tropical Forests Forever Facility. Met dit investeringsfonds voor tropische bossen moet ontbossing worden tegengegaan.
Chaotische organisatie
Maar het aantal staatshoofden en regeringsleiders dat de top bijwoont, is met minder dan 60 een stuk lager dan vorig jaar, toen er nog uit 75 landen leiders kwamen. De top wordt daarnaast geplaagd door een chaotische organisatie en te weinig hotelkamers.
De Amerikaanse president Donald Trump heeft afgezegd; eerder kondigde hij al aan zijn land terug te zullen trekken uit het Parijse Klimaatakkoord. Wel aanwezig zijn waarschijnlijk de Franse president Emmanuel Macron, de Duitse bondskanselier Friedrich Merz en de Britse premier Keir Starmer. Ook premier Dick Schoof schuift aan.
Vanuit China komt vicepremier Din Xuexiang. De grote vraag is of China en ook de EU de leiderschapsrol op zich nemen, en in het gat zullen springen dat de VS achterlaat. Mede daarom was er de Europese Unie veel aan gelegen om gisteren een nieuw klimaatdoel voor 2040 af te spreken.
Opgelucht ademhalen
Daarvan afgeleid heeft de EU nu ook een nieuw tussentijds doel voor 2035: een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen tussen de 66 en 72 procent. Zowel Eurocommissaris Wopke Hoekstra van Klimaat als Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zullen opgelucht ademhalen: ze komen niet met lege handen in Brazilië.
Naast ontbossing en het ontbreken van klimaatplannen, gaat het in de Braziliaanse stad Belém opnieuw over geld. De ongelijkheid in de wereld, en de relatie tussen geld en uitstoot, zijn veel ontwikkelingslanden een doorn in het oog. Zo stoot de allerrijkste 0,1 procent van de wereld meer CO2 uit per dag dan de armste 50 procent in een heel jaar, becijferde Oxfam Novib recent.
Ook 'adaptatie' is een belangrijk onderwerp, waarmee het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering wordt bedoeld. Vorig jaar werd afgesproken dat rijke landen gezamenlijk jaarlijks 300 miljard dollar (260 miljard euro) bij elkaar brengen. Ook ontwikkelingslanden zullen een energietransitie moeten doormaken, en bovendien lijden zij nu al schade door weersextremen.
Vage afspraak
Maar volgens experts is de afspraak die werd gemaakt in de hoofdstad van Azerbeidzjan, Bakoe, nogal vaag. Bovendien was het bedrag veel lager dan wat volgens ontwikkelingslanden nodig is. Vanwege dat laatste is er vorig jaar ook een oproep gedaan, om mogelijk te maken dat het bedrag wordt opgeschaald tot 1300 miljard dollar.
Daarnaast werd afgesproken dat deze beloftes verder zouden worden uitgewerkt in een 'Bakoe tot Belém-routekaart', en die staat in Brazilië hoog op de agenda. Een belangrijke vraag is bijvoorbeeld hoe en door wie dit geld betaald gaat worden.
Weersextremen worden erger door klimaatverandering, en kosten mensenlevens. Daarover maakten we eerder deze video:
Intussen wijzen wetenschappers op de steeds grotere urgentie van het klimaatprobleem. Bossen zoals in de Amazone nemen steeds minder CO2 op. Gevreesd wordt dat het regenwoud afstevent op een kantelpunt. Als gevolg van ontbossing, hitte en droogte, wordt het bos mogelijk een extra bron van uitstoot, in plaats van een opslag van CO2.
Kantelpunten in het klimaat
Op de top wordt een rapport over dit soort klimaat-kantelpunten gepresenteerd. Andere voorbeelden van mogelijke 'tipping points' zijn het koraal, dat lijdt onder opwarmend oceaanwater, het mogelijk stilvallen van de oceaanstroming AMOC en het smelten van de West-Antarctische ijskap.
Het verdwijnen van landijs op Antarctica leidt tot zeespiegelstijging. Een recente studie toont volgens het KNMI aan dat het afbreken van twee grote gletsjers op de Zuidpool inmiddels onvermijdelijk is. De zeespiegel zal daardoor wereldwijd tenminste met 1 meter stijgen, en bij Nederland zelfs met ongeveer 1,25 meter.
