'Ministerraadnotulen tonen aan: meer oog voor beeldvorming dan voor gedupeerden'

"Ze praten meer over 'het beeld' en lastige Kamervragen dan over de schrijnende situatie van de gezinnen", vervolgt Koç, die in een tweede tweet nog een sneer uitdeelt over het Haagse beleid: "Maar ja, als je het aantal communicatiemedewerkers met 200 laat toenemen tot 800, dan is het beeld belangrijker dan het oplossen van problemen."

Over Omtzigt, die met Kamercollega's Renske Leijten (SP) en Helma Lodders (VVD) de toeslagenaffaire veelvuldig op de agenda zette, wordt in de notulen gezegd dat hij 'gesensibiliseerd' moest worden vanwege zijn kritische houding.

Gedupeerde burgers

Ook advocaat Eva González Pérez, die tientallen ouders bijstaat in de toeslagenaffaire en hierover als eerste aan de bel trok, laat weinig heel van het handelen van het kabinet. Het kabinet deed er alles aan om tijd te rekken, nadat het al wist dat er fouten waren gemaakt rondom de toeslagenaffaire, zegt zij.

"Ze wisten alles al en lieten mijn cliënten wachten. Ik zie alleen maar bevestiging van hoe men omgegaan is met de gedupeerde burgers. Hoe deze mensen, terwijl men wist hoe fout ze zaten, aan het lijntje gehouden zijn", aldus de advocaat. González Pérez noemt het tegenstrijdig dat het kabinet excuses aanbood, maar tegelijkertijd geen openheid gaf.

Kamerleden 'activisten'

Ook meent ze dat in de notulen over kritische Kamerleden van coalitiefracties werd gesproken alsof het activisten waren. Ze noemt het teleurstellend om te zien hoe er met Omtzigt en Lodders is omgegaan.

Verscheidene ministers klaagden tijdens de ministerraad op 12 juli 2019 over onder anderen Omtzigt en Lodders. D66-minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken nam daarin het voortouw maar hij kreeg bijval van premier Mark Rutte, CDA-minister Wopke Hoekstra van Financiën en D66-vicepremier Kajsa Ollongren.

Koolmees: 'Best wel boos'

Koolmees weerspreekt dat het kabinet kritische Kamerleden van de coalitie het zwijgen heeft willen opleggen. "Ik en ook mijn collega's hebben nooit gezegd: je moet je mond houden, je mag geen kritische vragen stellen", zei hij in de talkshow Op1. "We hebben wel verantwoordelijkheid gevraagd van mensen: help nou mee dingen op te lossen."

Uit de gespreksverslagen blijkt onder meer dat de D66-bewindsman 'zeer ontstemd' was over de samenwerking tussen Omtzigt en Kamerlid Renske Leijten van oppositiepartij SP. "Als je naar mijn quotes kijkt, staat er ook dat ik op zoek ben om het probleem op te lossen."

Niet iedereen had die prioriteit, meent Koolmees "Medio 2019 waren we in de coalitie meer bezig met elkaar vliegen afvangen dan met het oplossen van de problemen", zegt hij. De minister noemde zichzelf 'geëmotioneerd' en 'best wel boos'. Hij vond het moeilijk dat hij de afgelopen tijd geen weerwoord kon bieden, nadat RTL Nieuws onthullingen had gedaan uit de ministerraad.

Afkeuring oppositie

Kamerleden reageerden afkeurend en ontstemd op de inhoud van de vrijgegeven notulen van de ministerraad. DENK-fractieleider Farid Azarkan sprak van een 'onthutsend beeld'. SP-leider Lilian Marijnissen noemde het 'ongelofelijk'. "Dit gaat dus over mensen die kapotgemaakt worden". PVV-leider Geert Wilders wil dat het kabinet strafrechtelijk wordt vervolgd.

'Veel geklaag, weinig actie'

"Na tientallen pagina's notulen blijkt: veel geklaag, maar weinig actie over compensatie en transparantie", zegt politiek verslaggever Fons Lambie over de vrijgegeven stukken. "Op een aantal momenten besloot de ministerraad om de Kamer de gevraagde informatie niet te geven en compensatie beperkt te houden. Deze koers zorgde ervoor dat de toeslagenaffaire nog langer duurde."

"Overigens zijn dit niet álle notulen over de toeslagenaffaire: zo is in de ministerraad op 6 december 2019 ook nog gesproken over de toon in het debat en de informatiepositie van de Kamer. Die notulen worden nu niet openbaar, want het kabinet publiceert alleen de notulen die zijn verstrekt aan de parlementaire onderzoekscommissie."

"De VVD kan opgelucht ademhalen. De afgelopen verkiezingscampagne kreeg Mark Rutte veel verwijten over de bestuurscultuur en transparantie (de 'Rutte-doctrine') maar uit deze notulen blijkt dat alle ministers van alle coalitiepartijen van Rutte-III hebben meegewerkt. Verschillende CDA-ministers, maar ook bewindslieden van D66 en de ChristenUnie, wilden de Kamer geen informatie geven en klaagden over de tegenmacht van het parlement."

"De vraag is wat dit gaat betekenen voor de verhoudingen in het CDA: uit de notulen blijkt dat Omtzigt werd tegengewerkt door CDA-ministers. Dat wist Omtzigt al langer – de tegenwerking is een van de redenen dat hij thuiszit. Het is de vraag of de positie van Hoekstra verder onder druk komt te staan: in het CDA broeit het en is de vraag of de partij wel moet deelnemen aan een nieuw kabinet onder leiding van Mark Rutte."

"D66-leider Kaag komt slechts een keer voor in de stukken: zij neemt het juist op voor de kritische Kamerleden. Door deze notulen komt Kaag niet in de problemen, al zitten andere D66-bewindslieden wel met hun vingers tussen de deur: ook daar veel geklaag over de kritische Kamer. Dat geldt ook voor de ChristenUnie, wiens ministers de kabinetskoers ondersteunden om geen of weinig informatie te verstrekken."