Veteraan Roy ziet hoe Afghanistan wordt ingenomen door taliban: 'Dit doet pijn'

Roy Grinwis heeft officieel vakantie, maar daar komt deze weken weinig van terecht. De oud-veteraan, die in 2007 als infanterist in Deh Rawod in Uruzgan diende, maakt zich zorgen om wat er in Afghanistan gebeurt. Om zijn vrienden en mensen die hem daar hebben geholpen.

Zelfmoordaanslag

3,5 maand zat hij daar, toen raakte hij gewond bij een zelfmoordaanslag. Scherven en een kogellager kwamen in zijn been en enkel. Hij liep zenuwletsel op en heeft in een deel van zijn been geen gevoel. Op missie kan hij daardoor niet meer. Maar hij stond achter het doel, en is trots op wat ze daar hebben bereikt. Dat het nu zo misgaat, bewijst hoe belangrijk het was dat ze daar waren.

"We hebben daar 20 jaar gezeten. Daardoor heeft een generatie relatief goed kunnen opgroeien. Ze konden naar school, zich ontwikkelen. Ze hebben mobieltjes, internet – ook al is het niet stabiel. Daardoor kunnen ze zien dat de maatschappij die de taliban willen, geen normale maatschappij is."

Nederlandse militairen in Afghanistan

Nederland was tussen 2001 en 2013 onderdeel van de International Security Assistance Force (ISAF), de NAVO-eenheden die in Afghanistan waren om het Afghaanse leger te trainen en te ondersteunen bij het herstel van het overheidsgezag nadat de taliban waren verdreven. De meeste Nederlanders zaten in de provincie Uruzgan en later in Kunduz. 

Begin 2015 begon er een nieuwe NAVO-missie met als doel het veiligheidsapparaat, leger en de politie verder op te bouwen. Aan die missie kwam eind juni 2021 een eind. Bij de missies in Afghanistan kwamen 25 Nederlanders om het leven.

Het vertrouwen in de Afghanen is er bij Roy. "Ik weet zeker dat de meerderheid tegen de taliban is. Er zal een burgeroorlog komen, in het noorden wordt al een alliantie gevormd om voor de overheid te vechten. Maar de taliban zijn machtig. Ze rijden in humvees, die daar zijn achtergelaten door Amerikaanse militairen die stiekem 's nachts zijn vertrokken."

Nog wreder dan vroeger

"En ze hebben machinegeweren. Die hebben gewone burgers niet in de getalen van de taliban. Dan kun je nog met zo veel zijn, als er één man met een machinegeweer tegenover je staat, ben je nergens." Hij ziet ook dat de taliban nu nog wreder en wraakzuchtiger zijn dan de taliban die daar begin deze eeuw werden verdreven.

"Vroeger werd je gestraft als je iets deed wat volgens hun wetten niet mocht. Nu word je gestraft als je je familie van eten wilde voorzien door met westerlingen samen te werken. En dan maakt het niet uit of je een keer een kip hebt verkocht aan een Amerikaanse soldaat of op een kamp hebt gewerkt."

Hij maakt zich zorgen om zijn vrienden, mensen die met het Westen samenwerkten. "Veel van hen zijn op de vlucht geslagen. "Als ze in handen van de taliban vallen, dan loopt het niet goed met hen af."

Leven gered

Een goede vriend van hem heeft 1.5 jaar geleden in Afghanistan het leven gered van een Nederlandse tolk. "Die tolk zat als een rat in de val in Deh Rawod. Hij kon nergens heen. Wali regelde een helikopter waarmee hij uit het kamp gehaald kon worden. Als hij dat niet had gedaan, dan had die tolk het waarschijnlijk niet overleefd."

Ook nadat de Nederlanders daar weg waren, hielp Wali hen door foto's te maken van de plekken waar zij waren geweest, te laten zien hoe het daar nu ging. "Ik denk dat dat belangrijk is voor de verwerking. Net als dat veel Bosniëveteranen teruggaan naar Bosnië om te voelen wat ze daar hebben meegemaakt en te zien dat het er nu goed gaat."

Ruimhartiger

Roy werkt inmiddels voor het 'tolkenprogramma', waarmee het kabinet tolken die destijds voor de Nederlanders werkten, naar hier wil halen omdat het daar onveilig is. "Ik moet dus een beetje uitkijken met wat ik zeg. Maar ook het kabinet heeft wel wat te danken aan Wali. Stel dat de tolk was vermoord? Dat had een hoop heisa veroorzaakt. Ik denk dat het kabinet naar zulke jongens wel wat ruimhartiger mag zijn."

'Per geval bekijken'

Verschillende partijen in de Tweede Kamer willen dat Nederland ook mensen zoals Abdul, die voor de Nederlanders hebben gewerkt, een verblijfsvergunning geeft. Maar dat wil het kabinet niet. Er wordt wel achter de schermen gewerkt aan een oplossing voor tientallen tolken, maar verder wil het kabinet niet gaan.

Het ministerie van Defensie liet gisteren desgevraagd aan RTL Nieuws weten dat de aanvragen allemaal individueel worden beoordeeld, maar dat Nederland 'terughoudend' is in het honoreren van verzoeken van niet-tolken, zoals beveiligers. De vrees is dat er anders 'een niet-beheersbare toename volgt in het aantal aanvragen', vanwege de grootte van de groep Afghanen die voor Nederland hebben gewerkt.

Dat de taliban de macht weer zouden grijpen nadat het Westen wegging uit Afghanistan, had hij wel verwacht. "Het Afghaanse leger was daar nog niet klaar voor, dat was wel duidelijk. Maar dat het zo snel zou gaan... Heel Uruzgan is in handen gevallen van de taliban, ik zie filmpjes voorbijkomen van plekken die ik ken, waar nu talibanvlaggen hangen. Net als in een groot deel van het land."

Hij denkt dan vooral aan filmpjes van het kamp naast dat van de Nederlanders in Deh Rawod. Daar zaten de Amerikanen en het Afghaanse leger. "Ons kamp is al langer afgebroken, daarvan zijn alleen nog contouren zichtbaar. Maar het kamp daarnaast stond er nog, dat is pasgeleden gevallen."

Ook de beelden van Kamp Holland, dat nu volledig is ingenomen door de taliban, doen pijn. Al herinnert hij zich minder van zijn tijd daar. "Ik ben daar geland om gelijk weer in een helikopter te stappen naar Deh Rawod, een keer geweest voor de slag bij Chora, en toen ik gewond was heb ik daar in de ziekenboeg gelegen. Daar heb ik weinig herkenningspunten. Die pijn zit voor mij meer in de symboliek."

IS-tactieken

De irritatie klinkt door in zijn stem als hij het heeft over de Amerikanen die 'de taliban hebben gevraagd of ze alsjeblieft niet de Amerikaanse ambassade willen aanvallen' en denken dat het zinvol is om met de taliban om de tafel te gaan. "Deze mensen hebben IS-tactieken. Ze zijn keihard wraak aan het nemen op het Westen."

Of het tij nog te keren is, weet Roy niet. "Ik vind wel de internationale gemeenschap moet toegeven dat ze een fout hebben gemaakt door op deze manier weg te gaan. En de internationale gemeenschap moet alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat Kabul niet gaat vallen."