Voorbereidingen in volle gang: zo gaat de vaccinatie eruitzien

Deze week sloot de Europese Commissie officieel een deal met vaccinmaker Moderna. Het is het zesde vaccin waar de EU recht op heeft zodra het wordt goedgekeurd.

Want er zijn afspraken gemaakt met zes vaccinontwikkelaars, waaronder ook Pfizer en AstraZeneca. Als die vaccins zijn ontwikkeld, zal de Europese medicijnautoriteit de vaccins beoordelen op kwaliteit en veiligheid. Dat zal op dezelfde manier plaatsvinden zoals dat altijd gebeurt met vaccins. Bij goedkeuring mogen de vaccins de Europese markt op.

Koud bewaren

Hoewel nog geen vaccins zijn goedgekeurd, wachten ze daar bij KLM niet op. Bij de luchtvaartmaatschappij bereiden zich al voor om de vaccins naar Nederland te kunnen halen. En daarvoor moeten ze vooral letten op het koud bewaren van de vaccins, anders blijven ze niet houdbaar.

Om vaccins zo koud mogelijk te kunnen vervoeren, testen ze er nu al met droogijs. In zo'n container wordt het min 80 – wat sommige vaccins nodig hebben, zoals op deze video te zien is:

RTL Nieuws-verslaggever Marieke van de Zilver zegt dat elk vaccin net andere eigenschappen heeft. "Zo moeten sommige heel koud bewaard worden, maar kan het ook zijn dat bepaalde vaccins minder goed werken voor ouderen. Maar hoe dat precies uitwerkt, weten we pas als de testfase van de vaccins klaar is. Het kan dus zijn dat op het laatste moment de voorbereidingen nog moeten worden omgegooid."

Geheime locaties

Ook het RIVM bereidt zich voor op het moment dat de vaccins worden geleverd. Het instituut slaat voldoende vriezers in waar de miljoenen vaccins in kunnen worden opgeslagen. Er worden extra naalden en spuiten aangekocht en er worden zorgmedewerkers getraind op het toedienen van de inentingen.

Als de goedgekeurde vaccins zijn geleverd aan Nederland, worden ze eerst opgeslagen op centrale locaties. Die worden geheim gehouden tegen diefstal, maar ook omdat de vaccinatiekwestie gevoelig ligt. "Het helpt niet als je dan groot op de gevel zet: hier liggen ze", legt Jaap van Delden (RIVM) uit.

In onderstaande video kun je zien welke vaccins er zijn en hoe ze werken:

Speciale vrachtwagens vervoeren ze naar de plekken waar ze daadwerkelijk gebruikt worden en mensen gevaccineerd worden; in eerste instantie vooral naar verpleeghuizen en huisartsen.

Grote rol voor huisartsen

Want de eersten die aan de beurt zijn, zijn ouderen en kwetsbaren. Zij krijgen een oproep en een vaccinatie van de arts van hun verpleeghuis of hun huisarts. "De huisartsen zijn eigenlijk vooral van belang voor de meest kwetsbare patiënten", legt de voorzitter van de Landelijke Huisartsenvereniging, Ella Kalsbeek, uit. "Zij zijn eigenlijk de enigen die goed kunnen uitzoeken welke mensen kwetsbaar zijn, en wie minder. Er is geen enkele instantie in dit land die dat zo goed weet als de huisartsen."

Patiënten die niet op eigen kracht naar de praktijk kunnen komen, kunnen voor hun vaccinatie bezoek krijgen van de huisarts. Kalsbeek wijst erop dat dat met de jaarlijkse griepvaccinatie ook zo gaat. Hoe meer het coronavaccin lijkt op het griepvaccin, hoe gemakkelijker het voor de vaak toch al drukke huisartsen wordt.

"Als het daar in de buurt komt, met dezelfde soort procedure en dezelfde manier waarop je aan de vaccins komt, dan is het heel goed te doen. Als het er heel anders gaat uitzien dan bij de griep, dan wordt het lastiger. Dan kan er zelfs een moment komen dat je zegt: nu kan de huisarts het niet meer doen."

Zorgmedewerkers en jonge mensen

Zorgmedewerkers, die ook tot de prioriteitsgroep horen zoals die is aangewezen door het ministerie, kunnen voor de prik terecht bij hun bedrijfsartsen. Het ministerie is nog in gesprek met de arbodiensten om te kijken hoe dat precies gaat uitpakken.

Pas als alle ruim vijf miljoen mensen uit risicogroepen en de zorgmedewerkers en mantelzorgers zijn ingeënt, komen de mensen aan de beurt die niet tot de risicogroepen horen. Zij krijgen een oproep en worden gevaccineerd door de GGD's.

Het duurt dus nog wel even voor de gezonde, jongere mensen aan de beurt zijn, maar zij kunnen ook snel gevaccineerd worden. Op dit moment wordt bepaald wat daarvoor de beste locaties zijn. Er wordt gedacht aan sporthallen, maar ook de grote corona-teststraten van de GGD zouden een goede, coronaproof locatie voor vaccineren kunnen zijn.

Bijwerkingen in de gaten houden

Terwijl Nederlanders worden ingeënt, houdt het RIVM samen met bijwerkingencentrum Lareb de veiligheid en de effectiviteit van de vaccins in de gaten. Zij letten daarbij ook op mogelijke bijwerkingen. Ook houden ze bij hoeveel procent van de bevolking uiteindelijk is gevaccineerd en wie welke vaccins heeft gekregen.

Het RIVM werkt aan een speciaal IT-systeem om al deze dingen ook te kunnen registreren.

Optimistisch

Eerder meldde het RIVM dat het weleens een jaar zou kunnen duren voor iedereen gevaccineerd is, inmiddels zijn ze iets optimistischer, al kunnen er natuurlijk altijd tegenvallers zijn. "We zitten nu op het spoor dat het mee gaat vallen. We zien dat een deel van de vaccins in het derde kwartaal van volgend jaar wordt geleverd", zegt de programmamanager van het Rijksvaccinatieprogramma van het RIVM, Hans van Vliet.

Grote woorden van landen als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, die zeggen al in december van dit jaar te gaan vaccineren, nuanceert hij. "We hebben met alle Europese landen afgesproken pas te gaan vaccineren als de vaccins goedgekeurd en geregistreerd zijn. En als wij met tegenvallers te maken krijgen, gelden die ook voor andere landen."