Buikpijn en hoofdbrekens bij kabinet vanwege oplopende energierekening
Het bezorgt het kabinet buikpijn en hoofdbrekens: de snelle stijging van de energierekening en de dagelijkse boodschappen die alsmaar duurder worden. Door de torenhoge inflatie dreigt er weinig terecht te komen van de belofte dat iedereen er komende jaren in koopkracht op vooruit gaat. Iedereen compenseren kost echter bakken met geld.
Het gebeurt niet vaak dat de prijzen voor gas en elektriciteit zo hard stijgen. Eind vorig jaar trok het kabinet daarom bij wijze van uitzondering al de portemonnee om huishoudens dit jaar een korting te geven op de energierekening van zo’n 400 euro per huishouden. Mensen met de laagste inkomens kunnen via de gemeente nog eens 200 euro extra krijgen.
Misrekening
Een kleine misrekening, want de energierekening gaat nog veel harder omhoog. Met de prijzen van nu is een huishouden met een gemiddeld verbruik dit jaar ruim 1200 euro duurder uit, zo heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek becijferd. Alleen mensen met een vast contract hebben daar geen last van.
Bij het kabinet groeit het besef dat er nog iets extra’s moet gebeuren. Maar voor wie en wat, daar zijn ze nog niet uit. Volgens vicepremier en minister van Financiën Kaag zijn er ‘weinig knoppen om aan te draaien’ als blijkt dat mensen hard in de portemonnee worden geraakt. Het is ook niet gebruikelijk lopende het jaar nog maatregelen te nemen om de koopkracht te ondersteunen.
Voorjaarsraming
Op 9 maart komt het Centraal Planbureau met een nieuwe raming van het economische beeld voor dit en volgend jaar. Dan wordt ook duidelijker wat de duurdere boodschappen en stijgende energieprijzen precies betekenen voor de koopkracht. Daar wil het kabinet op wachten.
"Voor een volgend jaar is het een stuk makkelijker om de koopkracht bij te sturen", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. "Als het koopkrachtbeeld er niet goed uitziet, kan het kabinet bijvoorbeeld de belastingtarieven verlagen. Of het kan de belastingvrije voet verhogen, het deel van je inkomen waarover je geen belasting betaalt. Voor het lopende jaar is dat een stuk lastiger."
Uitzonderlijke tijden
Toch vragen uitzonderlijke tijden met historisch hoge inflatie om uitzonderlijke maatregelen. "Het kabinet heeft al laten doorschemeren dat er mogelijk extra compensatie komt voor mensen met een laag inkomen voor wie de klap het grootst is", vervolgt Schreinemachers. "Maar het is zeker niet uitgesloten dat het kabinet ook voor middeninkomens nog iets extra’s doet als de koopkrachtplaatjes in april er erg beroerd uitzien."
Voor de laagste inkomens is een simpele oplossing mogelijk. Het kabinet kan gemeenten meer geld geven zodat zij inwoners die het hard nodig hebben een extra tegemoetkoming kunnen geven voor hun energierekening. Als je ook voor andere groepen iets wilt doen, is dat ingewikkelder.
De btw op de energierekening op nul zetten - zoals PVV-leider Geert Wilders opperde - is makkelijker gezegd dan gedaan. Helemaal geen btw heffen stuit op bezwaren van Brussel. Het kabinet kan energie wel onderbrengen onder het lage btw-tarief van 9 procent. België heeft iets soortgelijks gedaan met de btw op elektriciteit. "Een koopkrachtbooster", volgens de Belgische regering.
Meer tegenvallers
"Als je het echt wilt, zijn er altijd nog andere vormen van compensatie te bedenken", vervolgt Schreinemachers. "Eind vorig jaar is ook pas op het laatste moment besloten om de belasting op de energierekening te verlagen, om huishoudens een beetje lucht te geven. Maar het kabinet is huiverig beloften te doen, want compensatie loopt al snel in de miljarden euro’s."
Eerst wil het kabinet daarom zien hoe hard het nodig is. Niet iedereen komt meteen in de financiële problemen als de energierekening stijgt of de dagelijkse boodschappen duurder worden. Compensatie voor iedereen zit er niet in, benadrukt Kaag steeds. Bovendien zijn er nog een paar andere stevige tegenvallers die moeten worden opgelost.
Spaartaks
Eind vorig jaar heeft de Hoge Raad een streep gezet door de spaartaks in zijn huidige vorm. Alleen over het daadwerkelijke rendement mag belasting worden geheven. Compensatie van gedupeerde spaarders gaat flink in de papieren lopen. En het kabinet denkt nog na over wat te doen met honderdduizenden burgers die onterecht op de zwarte lijst stonden van de Belastingdienst.
"Het kabinet geeft al heel veel uit en wil het begrotingstekort niet zomaar verder laten oplopen. Dat betekent dat niet alles kan", zegt Schreinemachers. De VVD heeft zelfs al geopperd om te bezuinigen als dat nodig is. "Het is een ingewikkelde puzzel die in april moet worden gelegd. Het belooft de eerste serieuze test te worden voor de nieuwe coalitie."