Compensatie gedupeerden spaartaks kan zo'n 12 miljard gaan kosten
Het compenseren van mensen die onterecht te veel spaartaks hebben betaald de afgelopen jaren, gaat de schatkist miljarden kosten. De duurste variant kan een gat in de schatkist slaan van 11,7 miljard euro.
Dat maakte staatssecretaris van Belastingen Marnix van Rij vandaag bekend.
De vermogensrendementsheffing, in de volksmond spaartaks genoemd, werd vorig jaar definitief afgeschoten door de Hoge Raad omdat deze oneerlijk was.
Fictief rendement: oneerlijk
Mensen betaalden namelijk geen belasting over het daadwerkelijke rendement op hun vermogen, maar ze betaalden belasting over een fictief rendement. Afhankelijk van hoe groot je vermogen was, schatte de Belastingdienst hoeveel je daarvan belegde en hoeveel er op de spaarrekening stond.
Daaraan werden dan vervolgens ook weer fictieve rendementen gekoppeld. Dat maakte de belastingheffing makkelijk uitvoerbaar, maar mensen verdienden geregeld veel minder met hun vermogen dan de Belastingdienst schatte. Het gevolg: ze betaalden belasting over inkomsten die ze niet hadden.
Fiscus: iedereen belegt
Kort en goed: omdat de fiscus ervan uitgaat dat mensen met vermogen daarvan in ieder geval een deel beleggen en daar flink aan verdienen, betaal je buitensporig veel belasting als je alleen spaargeld hebt, waar je amper of geen rente over krijgt.
In de video hieronder legt Carien ten Have haarfijn uit hoe het kan dat je als gewone spaarder altijd te veel spaartaks betaalt.
De Hoge Raad oordeelde dat deze werkwijze illegaal is. Ten eerste omdat de geschatte rendementen voor beleggingen en sparen geen recht doen aan de werkelijkheid voor veel mensen en ten tweede omdat het niet aan de staat is om te bepalen wat mensen met hun vermogen doen: sparen of beleggen. En in welke mate.
Bovendien oordeelde de hoogste rechter dat mensen gecompenseerd moesten worden. Na maanden denken liggen daar nu een paar scenario's voor klaar.
Wie krijgt compensatie?
De goedkoopste variant is om alleen mensen te compenseren die bezwaar hebben gemaakt. Dat zijn alles bij elkaar zo'n 60.000 belastingplichtigen. Als zij zouden worden aangeslagen voor het werkelijke rendement dat zij hebben behaald, kost het alles bij elkaar zo'n 2,4 miljard euro.
Maar dat zou betekenen dat honderdduizenden andere gedupeerden, die netjes hun belastingen hebben betaald en niet in bezwaar zijn gegaan, geen compensatie krijgen. Eerder liet staatssecretaris van Rij al doorschemeren dat hij dat niet eerlijk vindt.
Meer mensen compenseren, maakt de hele operatie wel veel - heel veel - duurder. Er liggen twee varianten klaar, waar kabinet en Kamer uiteindelijk een keuze uit moeten maken.
Spaarders compenseren: 6,9 miljard euro
In de eerste variant worden alleen mensen gecompenseerd die gedupeerd zijn omdat ze veel spaargeld hadden en weinig beleggingen. Het idee is om alsnog te kijken naar welk deel van hun vermogen deze mensen daadwerkelijk op de bank hadden staan en het werkelijke rendement daarop te belasten. Dat was 0 procent, want rente kreeg je niet de afgelopen jaren.
Voor zover deze mensen ook nog beleggingen hadden, blijft de berekening van het rendement hetzelfde als het was. Met als grote verschil dat de staat dus niet meer gokt hoeveel vermogen er in beleggingen zat, maar kijkt naar de daadwerkelijke verdeling van het vermogen.
Deze variant kost naar schatting 6,9 miljard euro. Dat is het verschil tussen wat belastingbetalers hadden moeten betalen als deze variant van kracht was geweest en wat ze de afgelopen jaren daadwerkelijk hebben afgetikt.
Forfaitaire variant: 11,7 miljard euro
En dan is er ook een nog veel duurdere optie, waarin in feite iedereen die vermogensbelasting betaalde over de jaren 2017 - 2020 in aanmerking komt voor compensatie. En niet alleen de mensen met vooral spaargeld.
In deze variant rekent de Belastingdienst nog steeds met vastgestelde rendementen die voor iedereen hetzelfde zijn, maar die worden achteraf vastgesteld op basis van het gemiddeld behaalde rendement in dat jaar.
Dat is een flink verschil met hoe het was. Want die zogenoemde forfaitaire rendementen waar de Belastingdienst tot nu toe mee rekende, kwamen tot stand door ingewikkelde rekensommen over langjarige gemiddelden. En daardoor konden ze dus ook behoorlijk afwijken van de werkelijkheid in een bepaald jaar.
Dat deze optie zo vreselijk duur is, komt omdat er wel winnaars zijn, maar geen verliezers. Mensen die te veel hebben betaald krijgen namelijk wel compensatie, maar mensen die eigenlijk al jaren veel te weinig betaalden, hoeven dit niet alsnog te betalen.
Grote verandering op komst
Het kabinet wil de variant die uiteindelijk wordt gekozen zo snel mogelijk omzetten in een spoedwet, om op die manier in de jaren 2023 en 2024 vermogensbelasting te gaan heffen. De bedoeling is dan om vanaf 2025 een heel nieuw systeem gereed te hebben.
Vanaf 2025 hoopt het kabinet een vermogensaanwasbelasting gereed te hebben. Daarmee wordt dan belasting geheven over de daadwerkelijke opbrengst van het vermogen, zo is het idee.