Rusland wil de 'handelaar des doods' terug: dit is Viktor Bout
Een opvallende gevangenenruil: Amerika wil de beroemde basketbalspeelster Brittney Griner ruilen voor de Russische wapenhandelaar Viktor Bout. Maar wie is deze wapenhandelaar, die de bijnaam 'handelaar des doods' kreeg?
Bij de ruil zou naast basketbalspeelster Griner ook voormalig militair Paul Whelan terugkeren naar Amerika. Griner zit vast voor het bezit van cannabisolie en Whelan wordt verdacht van 'spionage'.
Zij zouden worden geruild voor de beruchte wapenhandelaar Viktor Bout (55), meldt CNN op basis van diplomatieke bronnen. Dat is niet vanzelfsprekend, want president Biden mag dan vóór de ruil zijn, in lijn met het beleid van het ministerie van Justitie is zo'n ruil niet. Dat is over het algemeen tegen het ruilen van gevangenen.
Handelaar des doods
Als de deal doorgaat, mag Viktor Bout eindelijk terug naar Rusland. De oud-luchtmachtofficier en vertaler zit sinds 2010 een celstraf van 25 jaar uit in de VS.
De bijnamen 'handelaar des doods' en 'sanctiebreker' kreeg hij niet voor niets. Hij behoort tot 's werelds grootste illegale wapenhandelaren vanwege het grote aantal operaties waarbij hij betrokken was en vanwege zijn enorme klantenkring. Hij aarzelde niet om regels en embargo's te omzeilen.
Bout trapt in val
In 2008 is Bout opgepakt in Thailand. Amerikaanse agenten lokken hem in de val in een luxe hotel in Bangkok. Ze doen zich voor als FARC-strijders, rebellen uit Colombia, die wapens van hem willen kopen.
Twee jaar later wordt hij uitgeleverd aan de VS. In 2011 wordt Bout in New York veroordeeld voor wapenverkoop aan de FARC en voor samenzwering om Amerikaanse staatsburgers te doden. "Vandaag de dag wordt een van 's werelds meest productieve wapenhandelaren verantwoordelijk gehouden voor zijn smerige verleden", aldus procureur-generaal Eric Holder. Bout ontkent schuld.
Vriend en vijand
In de jaren negentig, na de val van de Sovjet-Unie, begint Bout met het verkopen van wapens en vliegtuigen. Het lijkt hem niet uit te maken met wie hij in zee gaat en hij levert tijdens oorlogen wapens aan beide zijden. Dat omschrijven de Amerikaanse journalisten Douglas Farah en Stephen Braun in Merchant of Death, hun boek over de beruchte wapenhandelaar.
Zo levert hij de regering van Angola wapens, maar ook de Unita-rebellen die zich in dat land bevinden. Hij is vrienden met Ahmed Shah Massoud, leider van de Noordelijke Alliantie in Afghanistan. Tegelijkertijd verkoopt hij wapens en vliegtuigen aan de Taliban, de vijand van Massoud.
Gevaarlijkste zakenman
In hun boek omschrijven Farah en Braun de wapenhandelaar als een prototypische multi-nationale zakenman. Hij is slim, goed met cijfers en spreekt zoveel talen dat je hem een polyglot mag noemen. "Volgens degenen die hem hebben ontmoet, is hij beleefd, professioneel en bescheiden. Hij houdt van zijn familie en voedde de armen."
Zijn professionaliteit maakt hem in korte tijd buitengewoon rijk en tot een van de meest beruchte wapenhandelaren. "Oud-collega's omschrijven hem als een postbode die vrijwel overal ter wereld elk pakket kan bezorgen." De film Lord of War uit 2005 met Nicolas Cage als hoofdpersoon laat zien dat hij ook worstelt met zijn innerlijke demonen: zijn drang naar succes en de immorele kant van wat hij doet.
“Hoewel Bout zichzelf vaak omschreef als niets meer dan een zakenman, was hij een zakenman van het gevaarlijkste soort”, aldus de aanklagers. “Grensoverschrijdende criminelen als Bout, die bereid zijn om terroristen te bewapenen, veranderen hun klanten van intolerante ideologen in dodelijke criminelen die het grootste gevaar voor de samenleving vormen.”
Kunst gemaakt in de gevangenis
Het Kremlin heeft lang aangedrongen op de vrijlating van Bout en noemde zijn veroordeling 'onwettig'. Afgelopen december opende in Moskou zelfs een tentoonstelling met werken van de gevangene.
Bout stuurde de werken via Russische diplomaten naar Moskou. "De tentoonstelling bewijst dat mijn man de moed niet heeft verloren en nog steeds creatief is," vertelt zijn vrouw Alla aan The Art Newspaper. Ze omschrijft zijn kunst als licht en positief. "Zijn kunst is de enige manier waarop hij met de buitenwereld kan communiceren."
Ruilen als strategie
Rusland zet net zoals China en Iran regelmatig buitenlanders vast met verzonnen of zwaar overdreven delicten om daarmee druk te zetten op andere regeringen. Juist daarom was Amerika terughoudend met het ruilen van gevangenen. Dat werd namelijk als een beloning van deze strategie gezien.
Toch zou deze ruil, als hij doorgaat, al de tweede ruil van dit jaar betekenen. In april wisselden de VS en Rusland twee gevangenen uit. De voormalige Amerikaanse militair Trevor Reed werd toen geruild voor de Russische piloot Konstantin Jarosjenko.