Prigozjin dood, huurlingenleger Wagner ten onder: 'Maar Rusland blijft in Afrika'
Nu Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin dood is, heeft zijn huurlingenleger een onzekere toekomst. Wagner vocht de laatste maanden niet meer in Oekraïne, maar kreeg in Afrika juist steeds meer invloed. "Wagner speelde tot nu toe een cruciale rol in de Russische strategie in Afrika", zegt hoogleraar Martijn Kitzen.
Met Prigozjin had het huurlingenleger Wagner een onbetwiste en invloedrijke leider. Hij breidde Wagner steeds verder uit, en had troepen over de hele wereld: van Venezuela tot de Centraal-Afrikaanse Republiek en Syrië.
Uit de gratie
Maar toen Prigozjin in juni een muiterij leidde en met duizenden Wagnerstrijders optrok richting Moskou, viel hij bij Poetin uit de gratie.
Na de muiterij mocht Wagner niet meer meevechten in Oekraïne, maar in Afrika bleef de groep actief. De laatste openbare video van Prigozjin, die twee dagen voor zijn dood werd gedeeld, zou in Mali zijn gefilmd.
Wagnersoldaten staan officieel los van de Russische overheid, maar werken in het belang van Rusland. Door Wagner in te zetten, kan de Russische overheid ontkennen dat het militair aanwezig is in Afrika, vertelt Martijn Kitzen, hoogleraar irreguliere oorlogvoering en speciale operaties aan de Nederlandse Defensie Academie.
Wagner is onder andere in de Centraal Afrikaanse Republiek, Mali en Libië aanwezig. Plekken waar westerse landen steeds minder invloed hebben, en Rusland steeds meer. "In Mali en de Centraal-Afrikaanse Republiek gaan Wagnerstrijders bijvoorbeeld mee met het overheidsleger om operaties uit te voeren", zegt zegt Kitzen. "De Russen verkopen niet alleen materieel, maar leveren ook mensen die mee op pad gaan. Dat is wat veel Afrikaanse leiders willen, zeker nu westerse landen zich steeds verder terugtrekken."
'Middel tegen instabiliteit'
"Wagner is een middel dat autocratische leiders in Afrika inzetten tegen instabiliteit", vertelt Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen. "Ze kunnen veiligheid bieden aan autocratische en militaire leiders. Maar daarbij schenden ze ook mensenrechten."
Bekijk hieronder onze video over het wrede huurlingenleger Wagner:
"De invloed van Rusland en Wagner in Afrika heeft te maken met een groeiende afkeer tegen het Westen, en met name tegen oud-kolonisator Frankrijk. Dat is al een hele tijd aan de gang, en Rusland speelt daar slim op in", ziet Van Leeuwen.
Ook hoogleraar irreguliere oorlogvoering Kitzen ziet dat Rusland door Wagner aan invloed wint, terwijl internationale organisaties als de VN juist hun invloed verliezen. "Twee weken geleden zijn er nog extra Wagnerhuurlingen aangekomen in Mali. Het Malinese leger neemt met behulp van Wagnerstrijders nu bases van de VN-vredesmacht over."
Goud en diamanten in ruil voor stabiliteit
Met de dood van Prigozjin - voor Russen zowel volksheld als verrader - lijkt de rol van Wagner in Afrika te veranderen. Onder zijn leiding was het huurlingenleger namelijk niet alleen een verlengstuk van de Russische staat, maar fungeerde het ook als Prigozjins privébedrijf. "Het was een min of meer onafhankelijke actor, die in zekere mate vrijheid van handelen had", vertelt Kitzen.
Die vrijheid gebruikte Wagner de afgelopen jaren om zelf inkomsten te genereren. "In ruil voor de stabiliteit die Wagner brengt, krijgt de groep belangen in goud- en diamantmijnen. Ze krijgen een stukje van de koek", zegt Van Leeuwen.
"Onder Prigozjin was de Wagnergroep deels uit op eigen gewin", ziet ook Martijn Kitzen. "Misschien dat dat nu minder wordt, en dat het Russische staatsbelang nu meer centraal zal staan. Ik denk dat de soldaten óf onder een andere leiding verdergaan, óf ze sluiten zich aan bij een ander huurlingenleger, óf ze tekenen een contract bij het Russische leger."
Decreet van Poetin
Poetin tekende afgelopen week een decreet dat paramilitaire strijders dwingt om een eed van trouw af te leggen aan Rusland. Daarmee lijken Wagner en andere huurlingenlegers afhankelijker te worden van de Russische staat. Prigozjin wilde zijn onafhankelijkheid graag houden, maar het Russische ministerie van Defensie probeerde al maandenlang om Wagner onder de duim te krijgen.
Het lijkt erop dat Rusland ook na de dood van Prigozjin veel invloed blijft houden in Afrika. Maar het is nog onduidelijk hoe groot de rol van Wagner daarin zal zijn. Zo komen er de afgelopen maanden steeds meer geruchten naar buiten over nieuwe huurlingenlegers die de macht van Wagner moeten overnemen.
Zo schrijven Russische militaire bloggers steeds vaker over de legers Redoet en Konvoj. Volgens onbevestigde berichten zouden Wagnersoldaten de kans krijgen om zich bij Redoet aan te sluiten. Die groep zou onder directe controle staan van het Russische ministerie van Defensie.
