In 80 gemeenten nog nieuwbouw mét gasaansluiting: 'Weggegooid geld'

Sinds 1 juli 2018 mogen netbeheerders geen gasaansluiting meer aanleggen in nieuwbouw. Toch gebeurde dat nog 97.953 keer, blijkt uit cijfers van de drie grote netbeheerders. Dat komt omgerekend neer op ruim 22 procent van het totaal van de 437.246 nieuw gebouwde panden in de afgelopen jaren. 

Er is wel een duidelijk neerwaartse trend te zien. Vorig jaar kreeg nog maar 8,9 procent van de nieuw gebouwde huizen een gasaansluiting. De cijfers hebben betrekking op de periode van 2018 tot en met - uiterlijk - augustus van dit jaar. 

Sinds 1 juli 2018

Netbeheerders waren jarenlang wettelijk verplicht om in ieder nieuw gebouwd pand een gas- en elektriciteitsaansluiting te verzorgen. Dat veranderde op 1 juli 2018, toen de Wet Voortgang Energietransitie van kracht werd. 

Deze wet is bedoeld om Nederland zo snel mogelijk van het gas af te krijgen, uiterlijk in 2050. En sindsdien mogen netbeheerders géén gasaansluiting meer maken in nieuwbouw. Dat alles om de doelen uit het Nieuwbouw Aardgasvrij-akkoord te halen. 

De twee belangrijkste doelen zijn om ten eerste 75 procent van alle nieuwbouw tussen 1 juli 2018 en eind 2021 aardgasvrij te bouwen. Het tweede doel is om vanaf 2021 ieder jaar zo'n 50.000 nieuwe woningen aardgasvrij op te leveren. 

Om te voorkomen dat de overgang bij voorbaat zou mislukken door de lat te hoog te leggen, is afgesproken dat er twee uitzonderingen op de regel mogelijk zijn. Uitzondering één is als de bouwvergunningsaanvraag is ingediend voordat de wet van kracht werd.

"De regel is vrij abrupt ingegaan in juli 2018. Dus dat er toen al veel projecten in uitvoering waren waar het gas nog is aangesloten, dat kan ik me goed voorstellen", reageert Lisanne Havinga op de cijfers. Zij is wetenschapper Verduurzaming Gebouwen aan het Eindhoven Institute of Renewable Energy Systems (EIRES). 

"Op basis van de cijfers lijkt het nu al sporadisch te zijn, en neemt het nog elk jaar fors af. Als dat zo doorgaat is dit probleem vrij snel opgelost", zegt Havinga. 

De tweede uitzonderingsmogelijkheid is als het bewuste gebouw in een gebied komt dat door een gemeente is aangewezen als gebied waar een gasaansluiting nog 'strikt noodzakelijk is om zwaarwegende redenen van algemeen belang'. 

Uitzondering in 80 gemeenten

En er zijn nogal wat van dat soort gebieden, blijkt uit het register van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). In totaal hebben 80 gemeenten hier melding gemaakt dat zij toch nog gasaansluiting(en) toestaan vanwege de voornoemde 'zwaarwegende redenen van algemeen belang'.

Wat onder zwaarwegend belang wordt verstaan, verschilt nogal per gemeente, blijkt bij navraag door RTL Nieuws. In de ene gemeente is de hoop gevestigd op andere energiebronnen zoals waterstof of bio- of groen gas. Maar ook de vrees voor hoge kosten wordt als reden opgevoerd. 

Zoals in de gemeente Purmerend. Extra elektriciteitsvoorzieningen om 109 nieuwe huizen in de binnenstad te verwarmen zou te veel kosten. Een warmtepomp was ook geen optie, vanwege de geluids- en trillingsoverlast. En de extra energiekosten en de ruimte die deze zouden innemen in de woningen, laat de gemeente weten. Een aansluiting op het warmtenet viel af omdat deze zich op meer dan 600 meter afstand bevindt. 

"In een gebied dat vol ligt met kabels en leidingen, waar de panden dicht bij elkaar staan. Dus het is een hele kostbare operatie, die ook nog eens heel ingrijpend is voor de stad. Die zet je daar helemaal mee op slot", verklaart Pascal Verkroost, wethouder van Purmerend. 

Een worsteling in Purmerend

En dus kon de vernieuwing van de oude binnenstad van de Noord-Hollandse stad alleen doorgaan als aardgas als warmtebron ingezet zou worden. "De belangrijkste reden dat we dat gedaan hebben, is om toch woningen te kunnen bouwen", zegt Verkroost. "Je ziet met name in de binnenstad bij ons, dat een alternatief moeilijk is om te vinden. Dat is een worsteling die we op dit moment ook hebben." 

Toch is hij optimistisch. Hij denkt zelfs dat het uiteindelijk gaat lukken om helemaal van het gas te gaan. "Zeker! Ik ben een optimist, dus ik ga ervan uit dat dat ons echt gaat lukken", zegt Verkroost. 

Iets verderop in de provincie is het voorkomen van vertraging of ander nadeel ook belangrijker dan het gasvrij-bouwen doel. In Muiden, waar een complete nieuwe woonwijk - De Krijgsman genaamd - uit de grond wordt gestampt. 

In enkele delen van de wijk mogen circa 500 huizen daarom nog wel op het gas aangesloten worden, besluit het college van B&W in oktober 2018. "Momenteel wordt er wel gasloos gebouwd", meldt een woordvoerder. 

In de Utrechtse plaats Veenendaal noemt de gemeente een hele waslijst aan redenen waarom gas toch écht de enige oplossing is. Zo mag er maar tot 30 meter diep geboord worden onder een deel van het centrum. En dus is een warmte-koudeopslagsysteem geen optie. 

Angst voor stank en stof in Veenendaal

Een biomassa-installatie ook niet, want dat veroorzaakt mogelijk overlast van stof, stikstof en stank. En dus wordt het gas, maar dan wel biogas. En zo krijgen 45 Veenendaalse appartementen uiteindelijk toch nog een gasaansluiting, met gewoon gas. Want biogas is 'nog niet geregeld'. 

Ook in de gemeente Steenwijkerland is de hoop gevestigd op een relatief nieuwe soort energiebron: waterstof. Die kan dan mooi door de al bestaande gasaansluiting naar de bedrijven op bedrijventerrein Eeserwold. Totdat dit mogelijk is, wordt er nog wel gas gebruikt. De waterstofhub gaat er op termijn voor zorgen dat de energievoorziening op het industrieterrein volledig CO2-neutraal is, belooft de Overijsselse gemeente. 

Forse kritiek

Door de bank genomen vallen de meeste argumenten van gemeenten om toch een gasaansluiting toe te staan volgens wetenschapper Havinga onder het kopje 'onzinnig'. 

Vooral de hoop die is gevestigd op bio- of groengas of waterstof vindt zij 'een slecht argument'. "Dat kan echt niet meer in deze tijd. Dat is echt geen duurzame oplossing. Groen gas gebruiken in nieuwbouw is sowieso al van de zotte, dat gas kunnen we veel beter ergens anders gebruiken", aldus Havinga. Bijvoorbeeld om bedrijven van het aardgas af te helpen, of een historische boerderij.

Dat gemeenten hiervoor kiezen in plaats van bijvoorbeeld een hybride warmtepomp 'is de wereld op z'n kop'. "Zelfs een grachtenpand in Amsterdam moet over een paar jaar een hybride warmtepomp (bij vervanging, red.), en een nieuwbouwappartement zou dat dan niet hoeven? Dat is een heel raar argument", zegt Havinga.

En het argument dat op het dak te weinig plek is vanwege zonnepanelen, wil er bij haar ook niet in. "Want die warmtepomp gaat een veel grotere bijdrage leveren aan duurzaamheidsdoelen dan dat stukje zonnepanelen dat ervoor in de plaats is gekomen", legt ze uit. 

In andere gemeenten worden weer uitzonderingen gemaakt vanuit financieel oogpunt. De gemeente Groningen maakt bijvoorbeeld een uitzondering voor de zes nieuwe standplaatsen voor woonwagens, die allemaal een gasaansluiting hebben. Om die om te laten bouwen is financieel gezien onbegonnen werk. Bovendien is er niet echt ruimte in de woonwagens voor een hybride warmtepomp, voegt de woordvoerder toe. 

Angst voor hoge kosten

Hetzelfde is min of meer aan de hand in de Limburgse gemeente Horst aan de Maas. Daar werden twee nieuwe woonwagens geplaatst, met gasaansluiting. En ook in het Brabantse Steenbergen is er mededogen met woonwagenbewoners. Het ombouwen naar een gasvrije kost volgens de gemeente 30.000 tot 40.000 euro, meer dan de gemiddelde marktwaarde.

En een nieuwe woonwagen die aan alle eisen voldoet, kost minstens 180.000 euro. Omdat het in de praktijk onmogelijk is om een hypotheek voor een woonwagen te krijgen, en bewoners dat hele bedrag dus zelf moeten ophoesten, besluit de gemeente coulant te zijn. 

Op vakantiepark Drentse Vennen krijgen vijf vakantiehuizen toch nog een gasaansluiting. Dat kon niet anders, laat de gemeente Noordenveld weten. "Zonder deze uitzondering zou die realisatie in gevaar komen", mailt de woordvoerder.

Uiteindelijk zouden ook vakantieparken zich zorgen moeten maken over hoe ze van het gas af gaan, aldus Havinga. Dat er toch nieuwbouw op het gas wordt aangesloten, noemt ze 'zonde'. "Dat lijkt me weggegooid geld dat beter gestoken kan worden in het in één keer goed doen."

In het Zeeuwse Axel mogen zes vrijstaande huizen nog op het gas aangesloten worden, vanwege een optelsom van redenen. In de gemeente Terneuzen, waar Axel onder valt, zijn ook veel Belgen op zoek naar een huis: woningbouw is dus hard nodig. 

De woningen staan naast twee nieuw gebouwde appartementencomplexen, die nog een gasaansluiting hebben. De villa's wel gasloos bouwen, zou hoge extra kosten opleveren voor de plaatselijke netbeheerder. En die kosten zouden dan weer worden doorgegeven aan de Zeeuwse bevolking. 

Angst voor onbehoorlijk bestuur

En dan is er nog één familie in het bijzonder die flink benadeeld zou worden. Het gezin dat op het punt stond om naar een van de huizen te verhuizen. Als zij op de valreep nog een andere energiebron zouden moeten nemen, zou een 'onacceptabele situatie' ontstaan. Ze zouden namelijk tot wel 30.000 euro kwijt zijn aan een andere energiebron. Dat zou neerkomen op 'onbehoorlijk bestuur' van de gemeente, vandaar de uitzondering.