Zo kunnen we sneller van het Russische gas af

"Het is lastig, want de afgelopen tijd heeft Nederland juist ingezet op meer samenwerking met Rusland, omdat we zagen aankomen dat het aardgasveld in Groningen zou sluiten. Dus we hebben precies de omgekeerde weg bewandeld", zegt Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan Erasmus Universiteit Rotterdam.

Maar nu realiseren we ons hoe zeer we afhankelijk zijn geworden van Rusland. Tot nu toe zijn ze in alle conflicten die er waren wel aardgas blijven leveren, ook tijdens de koude oorlog. "Maar dit is een andere zaak", aldus Rotmans.

Energiebesparing

Op de korte termijn kunnen we stappen zetten door minder gas te verbruiken, energiebesparing dus, zegt Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. "Het is ongelooflijk dat we in 2022 nog woningen hebben met enkel glas."

Het kabinet heeft wel allerlei voornemens om energiebesparing te stimuleren, maar dat gebeurt via ingewikkelde subsidies en daarmee bereik je alleen het hoogopgeleide deel van de bevolking, zegt Visser. Gemeentes moeten gewoon langs de deuren gaan om te bekijken wat er voor bewoners kan worden gedaan, vindt hij.

Minder lang douchen

Ook kunnen we bijvoorbeeld de verwarming wat lager zetten en minder lang douchen, de regering moet daartoe oproepen, tijdens corona moesten we ons gedrag ook aanpassen, zegt Visser. "Verder kun je bepaalde industrieën uitzetten."

Ook minder elektriciteit verbruiken is overigens een goed idee, vindt hij. Want we gebruiken ook gas om elektriciteit op te wekken, dus als je minder elektriciteit nodig hebt, dan scheelt dat ook weer aardgas.

Kolencentales tijdelijk weer aan

Je kunt ook kolencentrales weer aanzetten, dat kan op heel korte termijn. Als je de sluiting van de Onyx Centrale in Rotterdam (ook bekend als de Riverstone centrale) uitstelt, dan speel je daarmee 2,5 miljard kubieke meter gas per jaar vrij, dat is een kwart van wat alle huishoudens aan gas gebruiken, zegt Visser.

"Dat gas kun je dan voor andere sectoren gebruiken."

Woningen isoleren

Ook huizenverhuurders moeten worden gestimuleerd om woningen te isoleren. Visser stelt dan ook voor dat verhuurders de huren niet mogen verhogen zolang een huis niet goed is geïsoleerd. "En als dat uiteindelijk wel is gebeurd, mogen de jaren zonder goede isolatie niet worden ingehaald met een hogere huur." 

Door energiebesparing en het tijdelijk in gebruik nemen van kolencentrales beperk je het risico dat je in Groningen weer aardgas moet gaan oppompen, zegt Visser.

Vloeibaar gas is duur

Vloeibaar gemaakt aardgas (LNG), uit bijvoorbeeld het Midden-Oosten, is duur en de infrastructuur moet nog worden opgebouwd in Nederland en in Europa, voegt Rotmans daar aan toe. Zo is er in Nederland nog maar één LNG-terminal waar vloeibaar gas aan land kan worden gebracht en weer gasvormig gemaakt kan worden.

Gasunie gaat nu overigens onderzoeken of die capaciteit kan worden vergroot, maar dat kost een aantal jaren, zegt Rotmans. Biogas kun je volgens hem niet in heel grote hoeveelheden maken. Wat gewoon aardgas betreft, Noorwegen zit bijna aan de max wat ze aan aardgas kunnen leveren, gaat Rotmans verder.

Zon en wind

We hebben steeds meer elektriciteit nodig, omdat we van het aardgas af gaan en warmtepompen draaien op elektriciteit. Al onze apparaten verbruiken steeds meer stroom, aldus Rotmans.

Voor de wat langere termijn hebben zonne- en windenergie dan de toekomst, denkt hij.

Kernenergie is duur

Maar hij ziet geen grote rol voor kernenergie. Het kost namelijk 10 tot 15 jaar om een kerncentrale te bouwen en de prijs van kernenerige is hoog, zegt Rotmans.

Kernenergie kost tussen de 10 en 12 cent per kilowattuur, tegen nu circa 5-8 cent voor zonne- en windenergie (wind op land is nu circa 7 cent per kilowattuur, op zee circa 5 cent, maar volgend jaar al zo'n 4,5 cent), aldus Rotmans. Als je elektriciteit opwekt met kolen en gas, dan kost dat nu nog zo 3 cent per kilowatt uur, maar de kosten voor fossiel zullen alleen maar stijgen, terwijl de kostprijs voor zonne- en windenergie juist zal dalen, aldus Rotmans.

Veel potentieel voor zon en wind

En vergeet niet, zegt hij zonne-energie wordt heel erg onderschat. Op nog maar 10 procent van de beschikbare daken liggen zonnepanelen en ook op geluidswallen langs snelwegen en spoorlijnen kunnen heel veel panelen komen, zegt Rotmans.

Samen met 'een explosieve toename' van windenergie op zee ziet hij dus het meest in wind en zon. "We moeten als de wiedeweerga windparken op zee gaan aanleggen die nog veel groter zijn dan gepland."

Waterstof

Voor groene waterstof, die je kunt gebruiken in de industrie, maar ook voor bijvoorbeeld zware vrachtwagens, heb je ook energie uit zon of wind nodig. Waterstof maak je immers door water te splitsen in waterstof en zuurstof. Pas als de energie die je daarbij gebruikt duurzaam is opgewekt, heb je 'groene' waterstof.

"Als je Tata Steel in IJmuiden op waterstof wilt laten draaien, dan heb je al gauw vijf windparken op zee nodig en voor de Rotterdamse haven nog eens tien extra."

'Niet nu afhankelijk worden van andere landen'

Niet alle waterstof die we nodig hebben kunnen we in eigen land, of op de Noordzee, opwekken, omdat we daar niet genoeg groene stroom voor zullen hebben, denkt Rotmans. Mogelijk zullen we een fors deel moeten halen uit andere landen, "maar je wilt om geopolitieke redenen niet afhankelijk worden van landen als Qatar, Saoedi-Arabië of Marokko."

Energiebesparing is daarom ook hard nodig om zo min mogelijk waterstof te halen uit landen waarvan je liever niet afhankelijk bent, denkt Rotmans. 

Kostprijs zon en wind daalt

Minder afhankelijk worden van Russisch gas kost geld, maar het wordt goedkoper als je technieken op grote schaal gebruikt, denkt Rotmans. "Zo is zonne-energie de afgelopen zeven tot acht jaar 80 procent goedkoper geworden."

Ook batterijen om zonne-energie tijdelijk in op te slaan, zullen veel goedkoper worden als je er daarvan meer gebruikt, aldus Rotmans. De kostprijs van wind- en zonne-energie kan over vijf jaar naar 2 à 3 eurocent per kilowattuur, denkt hij. "En fossiele energie wordt alleen maar duurder door geopolitieke spanningen." Dus uiteindelijk gaan zonne- en windenergie het zeker winnen van fossiele energie, omdat het op den duur veel goedkoper wordt.