Zij laten hun eicellen invriezen: 'Ik zie het als 'n cadeautje aan mijn toekomstige zelf'

Harriet (33, achternaam bekend bij de redactie) wil haar eicellen laten invriezen. Ze komt oorspronkelijk uit Engeland, heeft in Zwitserland gewoond en veel gereisd. Van ergens settelen met een partner is het tot nu toe niet gekomen. Kinderen wil ze uiteindelijk wel, dat weet ze zeker. Maar hoeveel tijd heeft ze nog? Een vruchtbaarheidstest die ze deed (via Grip) stelde haar gerust. Maar hoewel ze nu weet dat er geen haast is geboden bij het krijgen van kinderen, ziet ze geen kwaad in het onderzoeken van haar opties. "Ik zie het als een cadeautje aan mijn toekomstige zelf."

Toch is dat niet zo 1-2-3 geregeld. Veel ziekenhuizen en klinieken kampen momenteel met oplopende wachtlijsten voor het invriezen van eicellen om niet-medische redenen, mede door corona. Het UMC Utrecht heeft zelfs een aanmeldingsstop. Sinds 1 februari neemt het ziekenhuis geen nieuwe vrouwen meer in behandeling, tot zeker halverwege 2021, zo valt te lezen op de website. Harriet is dan ook nog niet ver gekomen in het traject. Ze heeft een afspraak staan voor een consult, maar als ze besluit om door te zetten kan het nog maanden duren voordat ze daadwerkelijk kan beginnen met de behandeling.

Leeftijd gaf de doorslag

Leonie (35, achternaam bekend bij de redactie) heeft volgende maand al wel een intake bij het Erasmuc MC om haar eicellen te laten invriezen. Bij een kliniek die ze eerst benaderde, Medisch Centrum Kinderwens (voorheen VivaNeo) in Leiderdorp, moest ze vier maanden wachten. In het Rotterdamse ziekenhuis kon ze iets eerder terecht. Net als Harriet liet Leonie eerst haar vruchtbaarheid testen. En hoewel ook bij haar uit de thuistest niets alarmerends kwam, besloot ze toch stappen te ondernemen. "De tijd gaat zo snel, voor ik het weet ben ik 38 en denk ik: had ik maar… Mijn leeftijd gaf de doorslag. Hoe jonger je bent, hoe beter de kwaliteit van je eicellen. Als je toch deze keuze maakt, kun je het maar beter zo snel mogelijk doen."

Ze heeft geen partner, en wel een kinderwens. "Ik voel geen enorme druk om aan kinderen te beginnen, ik sta er best relaxed in, maar ik zie om me heen dat zwanger worden bij een aantal vriendinnen niet zo makkelijk gaat. Zij zitten in allerlei vruchtbaarheidstrajecten. Wat als het bij mij straks ook niet lukt en ik er pas achter kom als het al te laat is?"

Ze vindt het een geruststellend idee dat er straks eicellen in een vriezer liggen te wachten waar ze altijd op terug kan vallen. "Ik hóéf er geen gebruik van te maken, ik word liever zwanger op de natuurlijke manier, maar het is niet zeker dat ik de komende vijf jaar een relatie zal krijgen. Daarom denk ik: ik heb niets te verliezen. Baat het niet, dan schaadt het niet. Ja oké, het is niet goedkoop, maar ik heb de financiële mogelijkheden om dit te doen, dus waarom niet? Je koopt er eigenlijk tijd mee, zo zie ik het."

Duizenden euro's

Eicelpreservatie, zoals het officieel wordt genoemd, kost in Nederland al snel tegen de drieduizend euro per ronde. Zonder medische indicatie wordt het niet vergoed door verzekeraars. Hoe meer eicellen je laat invriezen, hoe groter de kans op een succesvolle zwangerschap later. Gemiddeld worden er tien eicellen per punctie geoogst, waarvan er acht kunnen worden ingevroren, vertelt arts voortplantingsgeneeskunde dr. Nicole Beckers van vruchtbaarheidskliniek Medisch Centrum Kinderwens (zie ook kader). De meeste vrouwen ondergaan meer dan één behandeling om zo meer eicellen te kunnen invriezen, zegt zij. Gemiddeld laten zij 13 eicellen invriezen.

Ling Lin (33), een van de oprichters van het eerdergenoemde vruchtbaarheidsthuistestbedrijf Grip, liet vorig jaar haar eicellen invriezen bij Medisch Centrum Kinderwens. "Ik overwoog het al langer. Op dit moment in mijn leven ben ik gericht op mijn carrière. Ik heb een goede baan, ik weet dat ik ooit kinderen wil, maar de tijd is er nog niet rijp voor. En ik wil het risico dat het straks niet meer lukt zoveel mogelijk beperken. Het is fijn om een plan B te hebben."

Zelf hormonen injecteren

In haar omgeving was ze niet de enige die hierover nadacht. Enkele van haar vriendinnen lieten ook al eicellen invriezen. Hoe jonger de eicellen, hoe beter, dus toen Ling eenmaal de keuze had gemaakt om ervoor te gaan, wilde ze niet langer wachten. Even gooide de eerste lockdown vorig jaar roet in het eten, maar na een intakegesprek in september kon ze de behandeling beginnen.

Ze kreeg instructies om zichzelf te injecteren met hormonen om de eicelrijping te stimuleren. "Dat was veel makkelijker dan ik had verwacht", zegt ze. "Ik vond het heel eng om een naald in mijn buik te steken, maar het viel me reuze mee." Uiteindelijk werden haar eicellen in december bij haar weggenomen. "Ik kreeg morfine en was wel bij kennis, maar voelde er haast niets van."

Ling bleek geluk te hebben. In één ronde konden 23 eicellen worden afgenomen, waarvan er 19 goed genoeg waren om ingevroren te worden. "Ik wilde eigenlijk nog een ronde doen om mijn kansen te vergroten, maar dat werd me afgeraden wegens geldverspilling", zegt ze. "Via een online calculator heb ik berekend dat met deze hoeveelheid eicellen mijn kans op één kind 73 tot 89 procent is. Pessimistisch als ik ben, vind ik dat nog niet genoeg. Ik wil daarom over een paar jaar embryo’s laten invriezen, eventueel met donorsperma. Dan is de kans op een goede afloop nog groter." Maar geen enkele behandeling zal 100 procent kindgarantie geven, daarvan is Ling zich bewust.

Deadline uitgesteld

Toch voelt het goed dat ze in ieder geval íéts heeft ondernomen. "De kans is groot dat ik de ingevroren eicellen en eventuele embryo’s niet eens gebruik, maar ik heb deze optie in ieder geval achter de hand, voor het geval dat. Ik hoop natuurlijk wel dat ik een partner vind om mee oud te worden, maar in mijn eentje kan ik ook een pretty kick-ass ouder zijn. Het geeft me een krachtig gevoel dat ik hier zelf de regie in heb genomen. Mannen kunnen kinderen krijgen tot op hoge leeftijd en hoeven zich daar niet druk om te maken, wij vrouwen zitten echt met een deadline. Die heb ik nu uitgesteld."

Opvallende toename

Ook vruchtbaarheidskliniek Medisch Centrum Kinderwens heeft momenteel langere wachttijden voor nieuwe patiënten (voor alle soorten behandelingen). Aan de ene kant omdat in coronatijd de intakes alleen online werden gedaan en mensen later nog voor onderzoek naar de kliniek moesten komen, wat de trajecten veel tijdrovender maakte. Aan de andere kant hebben ze tijdelijk minder capaciteit vanwege uitval van behandelaars om uiteenlopende redenen. "Een kleine 200 patiënten wachten op een afspraak voor een intake", zegt arts voortplantingsgeneeskunde dr. Nicole Beckers, "en dat zijn niet alleen social freezers."

Wel ziet Beckers duidelijk een toename in die zogenoemde 'social freezers', vrouwen die hun eicellen laten invriezen om sociale redenen (in tegenstelling tot medische redenen). "In juni 2011 zijn we met deze behandelingen begonnen. In dat eerste jaar hebben we gelijk 43 puncties gedaan, in de daaropvolgende jaren steeds tussen de 10 en de 20. In 2018 waren het er 31, in 2019 33 en in 2020 ineens 70. In het eerste kwartaal van dit jaar zitten we al op de 25 puncties."

Kans op een levend geboren kind

In tien jaar tijd hebben ongeveer 260 vrouwen hun eicellen laten invriezen bij Medisch Centrum Kinderwens. Daarvan zijn tot nu toe 30 vrouwen teruggekomen om de eicellen daadwerkelijk te gebruiken, en van hen hebben er 10 één of meer kinderen gekregen. Beckers: "Er zijn wel meer zwangerschappen uit voortgekomen, maar naarmate je ouder wordt neemt de kans op een miskraam natuurlijk ook toe." Ongeveer een kwart van de 260 vrouwen werd zwanger zonder de ingevroren eicellen te gebruiken.

Bij 13 ingevroren eicellen – volgens Beckers het gemiddelde – is de kans op een levend geboren kind ongeveer 60 procent, staat op de website van Medisch Centrum Kinderwens. Bij 20 eicellen loopt dat op tot 90 procent, maar alleen als ze in de ideale levensfase (voor de 30 jaar) worden ingevroren. Ziekenhuizen als het AMC beginnen pas met het invriezen van eicellen om niet-medische redenen ná de 30. Bij Medisch Centrum Kinderwens kan het al wel eerder.