'Vlinderman' Nicky kraakt gemeentegrond om insecten te redden

Een burn-out acht jaar geleden zorgde ervoor dat de Amsterdamse Nicky zijn leven drastisch omgooide. "Van mijn kantoorbaan als ingenieur werd ik niet gelukkig, dus ik wist dat ik daarmee moest stoppen. Als klein jongetje rende ik altijd door de duinen, daar ben ik echt opgegroeid, dus ik wist dat ik wel gelukkig werd van de natuur."

Vlindertuin

Hij besloot daar zijn werk van te maken en wel door les te gaan geven over de natuur. Om dat te doen, begon hij een vlindertuin. "Dat was in de periode waarin de eerste berichten kwamen over het verdwijnen van insecten. In 30 jaar was 75 procent daarvan verdwenen. En nu staan we er nog slechter voor."

Dat is een probleem, want zonder insecten worden planten niet bestoven, maar gewassen ook niet. Insecten zijn dus essentieel voor ons voedsel. "En doordat we insecten hebben, hebben we ook andere dieren. Want onder meer vogels en knaagdiertjes leven van insecten. Verdwijnen de insecten, dan stort dus het ecosysteem in, waar mensen ook onderdeel van uitmaken."

"Ik dacht: mensen houden van bloemen, tuinen staan er vol mee. Wat hebben insecten dan nog meer nodig? Ik kwam erachter dat bloemen niet genoeg zijn. Veel bloemen en planten die we in Nederland hebben, zijn uitheems, terwijl insecten die hier leven juist inheemse planten en bloemen nodig hebben. Bovendien ruimen we in Nederland te veel op, zoals afgewaaide takken in de herfst. Terwijl bijvoorbeeld rupsen – die later vlinders worden – die takken nodig hebben om in te overleven."

Om zijn opgedane kennis zo veel mogelijk over te dragen, begon Nicky meer cursussen te geven. Maar ook tuinadvies én advies aan de gemeente Amsterdam over hoe de openbare ruimte moet worden ingericht. "Ik dacht: hier kan ik iets mee. Maar ook: hier moet ik iets mee. Zeker op gemeentelijk niveau kan er zo veel worden gedaan. Waarom worden er zo veel planten geplant die van ver komen, in plaats van inheemse planten?"

Eikenprocessierups

"Waarom zijn bovendien alle bomen in een straat van hetzelfde soort in plaats van dat er voor biodiversiteit wordt gezorgd? Al die eiken bijvoorbeeld, die zorgen ervoor dat de eikenprocessierups het heel goed heeft. Maar omdat we die niet willen, bestrijden we hem. En daarbij gaan ook 400 andere soorten insecten dood. Als we meer biodiversiteit hebben, dan komen er ook geen plagen en hoeven die niet bestreden te worden."

Inmiddels heeft Nicky twee vlindertuinen in Amsterdam, en een aantal stukken grond waar hij met vrijwilligers planten neerzet – ook zonder toestemming. Geld verdient hij door zijn lessen en adviezen, en door het verkopen van planten die hij in zijn tuinen heeft gestekt.

"De gemeente weet mij ook steeds vaker te vinden, dat is heel mooi. Mensen die een buurtproject starten, worden bijvoorbeeld naar mij doorverwezen zodat ik ze kan adviseren over de juiste planten. Wat ik vaak zie, is dat mensen moestuinbakken of mooie bloemen willen neerzetten. De intentie is dan mooi, maar dat doe je meer voor mensen dan voor dieren."

Geen vlinders in hortensia

"Ik leer mensen dat dergelijke plekken waarde kunnen hebben voor de natuur en dat veel mooie bloemen dat niet hebben. Ik zeg altijd: als je een vlinder ziet op een hortensia, dan mag je mij bellen. Dat gebeurt namelijk niet.  Hortensia's zijn gecultiveerd en bevatten geen nectar voor insecten. Als mensen door mijn advies 50 procent van het parkje aanleggen voor mensen en 50 procent voor dieren, dan ben ik al blij." 

Ook heeft hij het met anderen voor elkaar gekregen dat het onderhoud en de aanleg van parken in Amsterdam de komende 10 jaar biologisch gebeurt. Al zal hij ook daarbij een vinger aan de pols houden, want dat is nog maar stap één wat hem betreft. "Welke planten er worden geplaatst, bepalen de ontwerpers. Dus we moeten nog wel de druk erop houden om te zorgen dat het inheemse planten worden. Maar met het contract voor het onderhoud en de aanleg ben ik blij, want als er nog 10 jaar wordt doorgegaan met het planten van giftig materiaal in parken dan is dat de doodsteek voor veel insecten."

Om zelf bij te dragen aan de biodiversiteit in de stad, is Nicky met een aantal vrijwilligers planten gaan neerzetten op twee braakliggende stukken grond. 'Guerrilla', noemt hij het zelf. Een van die plekken is het Van der Pekplein in Amsterdam-Noord. "Dat hebben we gekraakt inderdaad. Gesprekken met de gemeente over het stuk grond liepen stuk, omdat niemand akkoord wilde geven om daar planten neer te zetten en ons een onderhoudscontract te geven. Daarom hebben we het zelf gedaan." 

Samenwerking met groenonderhoud

De planten die daar zijn neergezet, komen uit Nicky's vlindertuinen. Ze zijn dus biologisch. "Verder hebben we daar een parkje gecreëerd met inheemse bomen, een hekje, een paadje erdoorheen en een picknicktafel van sloophout. En er staan educatieborden waarop mensen kunnen lezen wat insecten nodig hebben in de verschillende stadia van hun leven: een plek om te overwinteren, om te schuilen als het stormt. Als je dat weet, dan kijk je anders naar openbare ruimte en groen."

Wat zo mooi is: de mensen die de grond namens de gemeente onderhouden, gaan er in Nicky's woorden 'fantastisch mee om'. "Ik ken ze niet, maar er is een heel mooie samenwerking ontstaan. Als wij weten dat zij komen, dan zetten wij de picknicktafel aan de kant voor hen. Ook werken wij het soms bij."

"Zij zijn officieel verantwoordelijk voor het stuk grond, want dat is nog steeds van de gemeente. Maar zij zorgen er op hun beurt voor dat ze niet alles zo kort maaien dat er geen brandnetels of andere planten kunnen bloeien. Voorheen was het een hondenpoepveldje, gemillimeterd. Nu merk je dat ook zij met andere ogen naar de grond kijken en de natuur daar waarderen. Hopelijk kunnen we dat op meer plekken voor elkaar krijgen. Al hoop ik ook dat andere mensen dit gaan doen, want ik kan niet in mijn eentje de insecten redden." 

Wat kun jij doen?

Wil je zelf ook bijdragen aan het behoud van insecten? Dan zijn er meerdere dingen die je kunt doen: van klein en eenvoudig tot behoorlijk radicaal. Nicky geeft de volgende tips:

• Leg je tuin niet vol met tegels, maar zorg voor bloemrijk gras of inheemse planten zoals klaversoorten, lange ereprijs of een grote pimpernel. Om maar een paar voorbeelden te noemen. "Die zijn echt waanzinnig mooi."
• Laat de natuur zijn gang gaan. "Planten die wij als onkruid zien, zoals distels en koolzaad, zijn heel waardevol. Trek ze dus niet uit de grond maar laat ze gewoon groeien."
• Wil je weten welke planten goed zijn voor insecten? Kijk welke worden aangevreten. "Planten die geen vraat hebben, zijn of uitheems, of bespoten. In beide gevallen zijn ze niet interessant voor insecten." 
• Koop je nieuwe planten? Let dan goed op dat ze biologisch zijn. "Als je bij een tuincentrum bent, dan moet je heel goed kijken om te weten of een plant wel of niet is bespoten. Dat zou er van mij veel duidelijker bij moeten staan. En zelfs als je zaden koopt, kan het zijn dat ze bespoten zijn. Het beste is dus om biologische zaden te kopen en ze zelf te planten." 
• Heb je je balkon of tuin aangepakt? Kijk dan eens naar de boomspiegels in je eigen straat. Dat zijn de stukjes aarde rond aangeplante bomen. "Staan daar nog geen planten? Zet ze er dan neer. Dat werkt aanstekelijk: als jij dat doet met de boomspiegel voor jouw deur, dan doen de buren dat sneller met die voor hun deur, en zo gaat het door. Al die kleine stukjes grond maken echt een verschil."