'Oma heeft mij de sloot in geslagen': waarom zeggen kleine kinderen zoiets?

Peuters en kleuters kunnen je met hun uitspraken flink laten schrikken. Zo vertelt Kirsten dat haar inmiddels 25-jarige dochter als kind van een jaar of 5 nogal heftig reageerde als ze haar zin niet kreeg niet kreeg in de supermarkt. "Ik pakte dan vaak even haar jasje vast, en dan riep ze heel hard: 'Au mama, je doet me áltijd zo'n pijn!'"

Even schrikken 

Monique vertelt dat haar zoontje in de tijd dat hij naar de peuterspeelzaal aan iedereen vertelde dat zijn vader hem van de fiets had laten vallen, of oma hem de sloot in had geslagen. Beide moeders hebben geen idee waar dat vandaan kwam, want van mishandeling was geen sprake.

Toch is het even schrikken, zeker als je kind zoiets zegt in een volle supermarkt. Zoals de zoon van Esther die toen hij een jaar of 3 was en ze in de rij voor de kassa stonden, haar 'kindjes die vragen...' afmaakte met: 'worden door papa geslagen'. 

"Hij heeft een rijke fantasie", zegt Monique op de vraag waarom haar zoontje zulke verhalen vertelde. Dat kan orthopedagoog Kina Smit zich goed voorstellen. "Zulke uitspraken zijn, hoezeer je er als ouder ook van kunt schrikken, niet gek voor kleine kinderen. Ik kom het heel vaak tegen in mijn praktijk."

Vooral peuters en kleuters

"Het begint vaak in de peuterleeftijd, als ze een jaar of drie zijn, en ook kleuters kunnen dit soort dingen uit het niets zeggen. In groep 3 of 4 is het bij de meeste kinderen wel over."

Waarom kinderen dat doen? Dat is een combinatie van dingen, zegt Smit. "Kinderen van die leeftijd hebben nog niet de woorden om hun emoties te benoemen. Daarnaast lopen fantasie en werkelijkheid op die leeftijd door elkaar, en ze merken dat het effect heeft als ze zoiets zeggen. Kinderen zijn op die leeftijd nog superegocentrisch. Ze hebben vaak niet door wat ze echt zeggen, maar ze merken wel dat ze aandacht krijgen en dat voelt als een beloning."

Aanleiding

Smit denkt dus wel dat er een aanleiding is als een kind zoiets zegt. "Het kan bijvoorbeeld zijn dat vader zijn zoontje probeerde op de fiets te tillen, maar dat niet helemaal goed ging. Of dat je als moeder tijdens het stoeien struikelde en jullie samen tegen de muur vielen. Je kind heeft dan even pijn gehad, maar weet niet welke woorden hij daaraan moet geven. Of hij heeft iets gezien in een tekenfilm en dat houdt hem bezig."

Als je kind nog jong is, is dat niets om je zorgen om te maken, zegt Smit. De meeste kinderen leren dit vanzelf af.

"Het kan natuurlijk wel zijn dat je schrikt, zeker als er andere mensen bij zijn. Maar probeer er zo luchtig mogelijk op te reageren", adviseert Smit. "Ga bijvoorbeeld even door je knieën zodat je op oogniveau van je kind zit, en stel een neutrale vraag. 'Was je even geschrokken?' Of: 'O, had je pijn?' Als het kind dan 'ja' zegt, dan kun je vragen wat er gebeurd is. Vaak vertellen ze dan wel hoe het echt zit."

Klein houden

"Een bekende theorie is die van de bestseller How2talk2kids - Effectief communiceren met kinderen. Daarin zeg je als ouder alleen iets als 'hmm', zodat je kind de ruimte voelt om verder te praten. Maar je kunt ook zeggen: 'Je zegt dat oma jou geduwd heeft, daar schik ik even van?' Met een vraagteken. Ook op die manier gaat je kind waarschijnlijk praten. Als jij het maar klein houdt."

En die andere mensen die het hebben gehoord? "Die zou ik negeren", zegt Smit. "Ga je zeker niet verontschuldigen of iets zeggen als 'Ik weet ook niet wat hij nu zegt'. Focus op je kind. Als jij dat op rustig en open doet, dan kunnen omstanders ook alleen maar vinden dat je een goede ouder bent."

Een belangrijke vraag is wel: hoe weet je dat het niet echt is? Als ouder, leerkracht of omstander? Zeker na de zaak over het Vlaardingse pleegmeisje, dat meerdere mensen heeft aangeklampt en verteld over de mishandelingen in het pleeggezin, zullen mensen daar mogelijk extra alert op zijn.

Niet-pluis-gevoel

"Luister goed naar je gevoel", is het advies van Smit. "We hebben als volwassenen snel de neiging om het weg te wuiven en te denken: dat is vast niet waar. Simpelweg omdat we ons niet kunnen voorstellen dat iemand een kind zo behandelt. Maar vaak hebben we wel een niet-pluis-gevoel, het idee dat het bij een kind thuis niet helemaal goed gaat. In dat geval moet je extra alert zijn op uitspraken, en eventueel de ouders ernaar vragen. Als je het dan nog niet vertrouwt, neem dan stappen."

Goed om te weten, is dat kinderen die mishandeld worden dat vaak niet op die manier zeggen, zegt Smit. "Vaak geven ze een hint. Of ze zeggen iets wat een kind van die leeftijd niet hoort te weten, bijvoorbeeld bij seksueel misbruik. Dat zijn signalen die je zeker moet onderzoeken. Maar als een kind in de peuter- of kleuterleeftijd een keer zegt dat oma hem de sloot in heeft geslagen, dan hoef je je niet meteen zorgen te maken."

Klik hier voor meer Lifestyle