Onderzoek naar misstanden legt bom onder top Belastingdienst
Er komt toch een extern onderzoek naar topambtenaren bij de Belastingdienst vanwege het niet aanpakken van misstanden. Onderzocht wordt wat hun persoonlijke rol was bij het in strijd handelen met wetten - waarvan burgers de dupe werden - en waarom zij ook niet ingrepen toen dit werd aangekaart.
Dit bevestigt het ministerie van Financiën na onderzoek van RTL Nieuws. Aanleiding is een vertrouwelijk rapport van het Onderzoeksbureau Integriteit Financiën (OIF). Het onderzoeksbureau concludeerde dat alsnog een grondig feitenonderzoek noodzakelijk is naar (ernstige) integriteitsschendingen en de verwijtbaarheid daarvan.
Het onderzoek kan leiden tot disciplinaire maatregelen zoals overplaatsing of ontslag voor ambtelijke hoofdrolspelers uit de top van de Belastingdienst en de afdeling Toeslagen. Bronnen zeggen tegen RTL Nieuws dat al vaststaat dat de positie van de voormalig directeur Toeslagen - die nu een andere hoge functie heeft bij de fiscus - 'onhoudbaar' is.
Eerder werd in de nasleep van de toeslagenaffaire het vertrouwen opgezegd in de hoogste ambtelijke baas van de Belastingdienst. Die werd begin dit jaar weggestuurd.
'Bom onder verhoudingen'
Het rapport stelt dat pas nadát misstanden bij de fiscus en Toeslagen tot op de bodem zijn uitgezocht, kan worden beoordeeld of ambtenaren strafrechtelijk kunnen of moeten worden vervolgd. Insiders zeggen dat de aankondiging van het externe onderzoek naar misstanden een bom zal leggen onder de broze verhoudingen in de politieke en ambtelijke top.
Het OIF-onderzoek werd ingesteld nadat minister Hoekstra in januari sprak met klokkenluider Pierre Niessen, een oud-ambtenaar van de Belastingdienst. Toen werd besloten om de affaires die hij vanaf 2012 op alle niveaus aankaartte, alsnog officieel te onderzoeken. Volgens het OIF staat inmiddels vast dát er sprake was van misstanden, die inderdaad zijn gemeld op het niveau van directeuren en hoogste ambtelijke bazen.
Toeslagenaffaire
De toeslagenaffaire slaat op de Belastingdienst die duizenden ouders jarenlang ten onrechte beschuldigde van fraude met kinderopvangtoeslag. De dienst vorderde vervolgens duizenden euro's per gezin terug waardoor zij in grote financiële problemen kwamen. De affaire kwam aan het licht door publicaties van RTL Nieuws en Trouw. Lees hier alles over de affaire.
'Pierre, je gaat dit niet winnen'
Niessen onthulde in november bij RTL Nieuws en Trouw dat de Belastingdienst niet alleen in de toeslagenaffaire ver over de schreef ging, maar dat bij de hele fiscus willens en wetens in strijd met de wet werd gehandeld. Burgers werden daarvan slachtoffer, onder meer omdat bezwaren niet correct werden behandeld, net zoals in de toeslagenaffaire. Bij Toeslagen werden toeslagen voor kinderopvang onrechtmatig stopgezet, terwijl de top wist dat onschuldige burgers zouden worden getroffen.
De aanhoudende klachten van Niessen werden tot op het hoogste niveau niet serieus genomen. Er werd geen onderzoek ingesteld, hij werd afgewimpeld en kreeg te horen: "Pierre, je gaat dit niet winnen." Daarmee overtrad de ambtelijke top van de Belastingdienst de eigen integriteitsregels. Niessen trad alsnog naar buiten, omdat hij vond dat burgers onrecht is aangedaan en topambtenaren er onterecht mee weg kwamen.
Plichtsverzuim
Het OIF-rapport ligt zeer gevoelig. Het gaat over sleutelspelers die destijds verantwoordelijk waren voor de ontspoorde fraudejacht bij Toeslagen. Sommigen van hen bekleden nu zeer hoge posities binnen de Belastingdienst. Volgens goed ingevoerde bronnen stelt het rapport: hoe hoger de functie, hoe zwaarder de verantwoordelijkheid om in te grijpen. Zeker als willens en wetens beleid werd gevoerd dat in strijd was met de wet. Dat komt neer op ‘plichtsverzuim’, waar in het ernstigste geval ontslag op staat.
Het ministerie van Financiën zegt in een reactie dat de politieke leiding van het ministerie en de Belastingdienst 'op hoofdlijnen' zijn geïnformeerd over het OIF-rapport en dat de tussenrapportage aanleiding was nu een extern onderzoek in te stellen. Vooralsnog richt dit zich alleen op de 'specifieke' klachten van deze klokkenluider en worden andere meldingen over dezelfde topambtenaren niet onderzocht.
'Alle feiten boven tafel'
Pierre Niessen, de ex-ambtenaar die aan de bel trok, wil nu niet reageren: "Dat zou ik niet netjes vinden. Ik ben blij dat mijn klachten nu serieus worden genomen en dat wordt erkend dat sprake is van ernstige misstanden. Ik hoop dat in de volgende fase álle belangrijke feiten boven tafel komen." Niessen vindt dat niet alleen moet worden gekeken naar disciplinaire straffen, maar ook of topambtenaren strafrechtelijk kunnen worden vervolgd.
Tot dusver zegt Financiën daar geen reden voor te zien. Onder druk van de Tweede Kamer is wel een 'second opinion' toegezegd, van een extern advocaat. Die krijgen de nieuwe staatssecretarissen Vijlbrief (Belastingdienst) en Van Huffelen (Toeslagen) deze maand op hun bureau.
Eerder werd door eigen ambtenaren van de fiscus aangedrongen op het aanpakken van de top. Ook door fiscale experts is gezegd dat strafvervolging wel degelijk mogelijk is, wegens onder meer machtsmisbruik, witwassen en knevelarij: het willens en wetens financieel benadelen van burgers door - bijvoorbeeld - onjuiste terugvorderingen of stopzetting van toeslagen.
Er liggen ook al maanden aangiften tegen topambtenaren vanwege hun handelen in de toeslagenaffaire. Het Openbaar Ministerie in Den Haag moet besluiten of die aangiften zullen leiden tot een strafrechtelijk onderzoek.