Baanbrekend oordeel: kabinet moet komende jaren miljarden extra investeren in jeugdzorg
Er moeten de komende jaren miljarden meer naar de jeugdzorg. Dat is de uitkomst van een arbitragezaak, die de Vereniging van Gemeenten heeft aangespannen tegen het kabinet. Het geld dat gemeenten nu krijgen, is niet genoeg. Dat melden bronnen aan de politieke redactie van RTL Nieuws.
Morgen wordt de zaak besproken in de ministerraad. Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Met het overhevelen van de taken werd ook flink bezuinigd. Het bleek al snel te veel: gemeenten vinden al jaren dat het kabinet hen te weinig geld geeft om goede jeugdzorg te kunnen regelen.
Langdurige onderhandelingen tussen het rijk en de gemeenten liepen dit jaar op niks uit. Vervolgens is besloten een arbitrageprocedure te beginnen. Dan beslist niet een rechter, maar oordelen deskundigen over een conflict.
Volgend jaar 1,9 miljard
De arbitragecommissie onder leiding van voormalig topambtenaar Richard van Zwol vindt dat het budget volgend jaar met 1,9 miljard euro omhoog moet. In 2023 en 2024 moet er 1,6 miljard euro extra bij. Dat bedrag loopt jaarlijks langzaam af tot 800 miljoen in 2028. Een betrokken burgemeester noemt de uitspraak 'brisant'.
Deze week is de uitspraak aangeboden aan de verantwoordelijke staatssecretaris van Volksgezondheid Paul Blokhuis en VNG-voorzitter Jan van Zanen. Morgen praat het kabinet over wat het moet doen met de uitspraak.
Volgens bronnen vinden niet alle kabinetsleden dat het enorme bedrag dat de arbitragecommissie eist, nu al moet worden toegezegd. Er kan voor worden gekozen het geld voor volgend jaar vrij te maken, om tijdens de formatie van een nieuw kabinet te beslissen over het budget voor de lange termijn. De gemeenten gaan ervan uit dat het kabinet zich aan de afspraak houdt die is gemaakt.
Die luidt: we voeren uit wat de de commissie voorstelt, mits ook de Eerste en Tweede Kamer akkoord zijn. "Die afspraak staat zwart op wit", zegt een ingewijde. De uitspraak compleet negeren zou 'een schoffering' van de gemeenten zijn.
Decentralisatie
De gemeenten zijn sinds de decentralisatie in 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Het idee was dat daardoor de jeugdzorg efficiënter - en dus ook goedkoper - kon.
Maar sindsdien bestaan er wachtlijsten van enkele maanden of soms zelfs jaren. Degenen die zorg hard nodig hebben, zien continu andere hulpverleners. En het komt regelmatig voor dat na jaren van vertrouwen opbouwen met de hulpverlener, de behandeling toch weer veranderd moet worden omdat het budget op is of de kennis onvoldoende is.
Meerdere rapporten waarschuwden het kabinet de afgelopen jaren dat het roer om moet in de jeugdzorg. Vorige week nog kwam de Sociaal Economische Raad met een stevig rapport met aanbevelingen om het systeem te verbeteren.
Ook de arbitragecommissie stelt dat er meer nodig is dan alleen geld. De jeugdzorg moet anders worden ingericht, zodat de kosten niet elk jaar blijven stijgen. Zo moeten de kosten voor administratie omlaag en de kwaliteit van de geboden zorg omhoog. "Het systeem moet beter worden georganiseerd", vat een burgemeester het samen. Dat bespaart geld.
Dat is volgens Van Zwol een taak voor de gemeenten. Om dat mogelijk te maken is een wijziging van de wet noodzakelijk. Maar zo'n systeemwijziging kost tijd, dus in de tussentijd zal het kabinet met geld over de brug moeten komen, vindt de commissie.
Principieel oordeel
Tegelijkertijd wijzen andere ingewijden erop dat de uitspraak verstrekkender is dan de jeugdzorg alleen. De commissie velt een principieel oordeel over het afstoten van taken van het rijk naar de gemeenten. "Als het rijk aan gemeenten vraagt taken uit te voeren moet het rijk ook zorgen voor voldoende budget", aldus een betrokkene. "Dat klinkt heel logisch maar in het verleden zijn er veel taken naar gemeenten gegaan en is er tegelijk bezuinigd. Dat kan dus niet meer."
Dit betekent bijvoorbeeld dat het rijk ook geld moet overmaken aan gemeenten om klimaatplannen uit te voeren. "Die interpretatie is echt super belangrijk."