Jaarlijks honderden 'boetelawines' door scanauto: burgers keihard aangepakt om één foutje

Scanauto’s hebben in de meeste grote gemeenten de afgelopen tien jaar het werk overgenomen van parkeerwachters. De controles vinden volledig digitaal plaats met camera’s die automatisch nummerborden scannen van geparkeerde auto’s. Op deze manier kunnen per uur veel meer kentekens worden gecontroleerd, met hogere opbrengsten en minder parkeeroverlast tot gevolg.

Maar uit onderzoek van RTL Nieuws blijkt dat een kleine groep parkeerders zwaar gedupeerd wordt door de digitalisering van de parkeerhandhaving. Een rondgang langs grote gemeenten wijst uit dat honderden mensen per jaar die een vergissing maken bij het verlengen, betalen of aanpassen van hun parkeervergunning, bedolven raken onder de boetes.

Financiële stress

"De meeste mensen krijgen uiteindelijk wel kwijtschelding voor een deel van de boetes als zij hun vergissing uitleggen, maar dan zijn ze al maanden verder, met alle financiële stress van dien", zegt Munish Ramlal, ombudsman voor Amsterdam. "Dat is de omgekeerde wereld, gemeenten moeten proberen te voorkomen dat hun burgers in deze situatie terechtkomen."

Het begint doorgaans met een kleine vergissing van de burger zelf. Zo kocht een echtpaar van boven de 80 uit Rotterdam dit voorjaar een nieuwe auto, maar vergaten ze het bijbehorende nieuwe kenteken door te geven aan de afdeling parkeerzaken van de gemeente om de vergunning aan te passen.

Al snel volgden de eerste boetes. De senioren, niet handig met computers, stuurden een brief naar de gemeente, maar die belandde bij de verkeerde ambtenaar. Ondertussen bleven de boetes maar binnenstromen. Pas toen de ombudsman van Rotterdam zich ermee ging bemoeien, stopten de boetes. De teller stond toen op 42 naheffingsaanslagen ter waarde van een bedrag rond de 3000 euro.

Uitbreiding parkeergebied

Een Amsterdammer kreeg 59 boetes in korte tijd omdat hij per ongeluk het kenteken van zijn leenauto had ingevoerd in plaats van dat van de leaseauto. En in de gemeente Almere ging het mis bij een hele groep inwoners toen het gebied voor betaald parkeren in 2022 werd uitgebreid. Tientallen bewoners in deze wijken wisten dat niet, en kregen 10 tot wel 61 boetes opgelegd in een paar weken tijd.

Ook voor de Amsterdamse transportondernemer Koike Hess begon het met een foutje. De acceptgiro van zijn parkeervergunning werd naar een niet-bestaand adres gestuurd, waardoor de halfjaarlijkse rekening onbetaald bleef. Op een dag in juni kwam hij thuis, maar kreeg hij de voordeur met moeite open, doordat er een stapel van 65 boetes op de mat lag. In de dagen erna kwamen er nog tientallen boetes binnen, oplopend tot meer dan 100 naheffingsaanslagen ter waarde van rond de 10.000 euro. 

"Laat ik vooropstellen: als je een parkeervergunning hebt, moet die betaald worden, ook de verlenging", zegt Hess. "Maar als dat niet gelukt is, had ik wel graag een belletje gekregen en niet drie maanden later allemaal boetes tegelijk."

'Boetemachine ratelt door'

Daarover zegt de Amsterdamse ombudsman Ramlal: "Deze ondernemer maakt één vergissing maar de boetemachine van de gemeente ratelt maar door. Dit is een typisch voorbeeld waarin de systeemwereld van de overheid botst met de leefwereld van de inwoners. De digitalisering heeft soms echt kafkaëske gevolgen."

Boetelawines komen veel voor in Amsterdam

De hoofdstad heeft berekend dat in een periode van vier maanden tijd (in 2022) zeker 265 houders van een parkeervergunning te maken kregen met een boetelawine. In alle gevallen ontvingen deze mensen meerdere boetes binnen een paar dagen voor één fout. De oorzaken:

Per ongeluk in verkeerd vergunningsgebied geparkeerd:	69
Geparkeerd in winkelstraat binnen vergunningsgebied	11
Via parkeer-app of -automaat voor verkeerd gebied betaald	2
Parkeervergunning ingetrokken	42
Parkeervergunning verlopen	13
Kentekenwijziging naar nieuwe auto vergeten	38
Parkeervergunning niet betaald	27
Niet aangemeld, gehandicapten en mantelzorgers Aanmelden Parkeren	6
Niet aangemeld, bedrijfsvergunning op code	3
Klant overleden	5
Overig	49
Totaal	265 gedupeerden

De kern van het probleem is volgens Maxime Kazem, jurist bij bezwaarbureau Appjection, dat door de inzet van scanauto’s de handhaving is gedigitaliseerd, maar dat de boetes nog gewoon per post worden verstuurd. Daardoor duurt het een paar dagen tot een paar weken voordat de gedupeerde burger weet dat hij een fout heeft gemaakt.

'Toeslagenaffaire in het klein'

Maar doordat scanauto’s dagelijks en soms meerdere keren per dag door de straat rijden, loopt de hoeveelheid boetes snel op. "Vaak wordt de eerste boete pas weken later aan de betrokkene verzonden, waardoor iemand lange tijd niet op de hoogte is van zijn fout", legt Kazem uit. "Die persoon heeft dan geen gelegenheid gehad om het gedrag aan te passen."

Als gedupeerden bezwaar aantekenen tegen de boetes, schelden de meeste gemeentes een groot deel kwijt. Toch heeft Brahim de Jong van Skandara, een juridisch bureau dat bezwaar maakt namens gedupeerden, geen goed woord over voor de werkwijze van gemeenten. "Wat we hier zien, is eigenlijk de toeslagenaffaire in het klein, de gemeente legt een onevenredig hoge sanctie op en als burger ben je overgeleverd aan de coulance van een ambtenaar."

Boetelawines onder een vergrootglas

Rotterdam geeft op verzoek van RTL Nieuws vijf voorbeelden van gedupeerden die in 2022 te maken kregen met een boetelawine:

120 boetes voor een Rotterdammer die een adreswijziging niet goed doorvoerde. 111 boetes zijn kwijtgescholden, hij heeft 9 boetes betaald.

78 boetes voor een Rotterdammer wiens vergunning was verlopen. De gemeente heeft er uiteindelijk 76 vernietigd.

55 boetes voor een Rotterdammer wiens vergunning was verlopen maar die verkeerde informatie kreeg van de gemeente. Alle 55 naheffingsaanslagen zijn weggestreept.

47 boetes voor een Rotterdammer in een jaar tijd (reden onbekend), hij hoefde er uiteindelijk slechts 6 te betalen.

31 boetes voor een Rotterdammer die zijn brieven van de gemeente via de App MijnOverheid krijgt, maar dat niet wist. Hij moest 3 boetes betalen, 28 boetes zijn vernietigd. 

Vorig jaar waren er in Rotterdam in totaal ruim 230 vergunninghouders die meer dan 10 parkeerboetes kregen. Dit zijn niet alleen gedupeerden: hier zitten ook mensen bij die om andere redenen veel boetes kregen. Denk aan mensen die het gezag van de overheid niet erkennen, of huurauto’s die steeds door andere huurders verkeerd geparkeerd worden.

Volgens parkeerdeskundige Paul van Loon (adviesbureau Empaction) heeft het mechanisme dat gemeenten net zo lang boetes sturen totdat de burger zijn gedrag aanpast, ook een psychologische reden. Toen parkeerhandhavers nog handmatig kentekens controleerden en boetes direct achter de ruitenwisser deden, kregen zij op straat te maken met boze automobilisten.

"Parkeerhandhavers kregen op straat vaak heftige reacties bij het uitschrijven van een boete, want iedereen die beboet werd, vond altijd dat hij een uitzondering verdiende", zegt Van Loon. "Parkeerhandhavers verweerden zich hiertegen door niet af te wijken van de regels en even streng te zijn voor iedereen, want argumenten waren niet verifieerbaar." 

Boetelawines zijn schadelijk

Bij veel gemeenten heerst die cultuur er nog steeds op de afdelingen parkeerhandhaving, denkt Van Loon. "Seponeren bij een fout van de burger wordt soms gezien als een nederlaag. Het zit niet in de genen van parkeerhandhavers om het gesprek aan te gaan en even te stoppen met boetes als er iets geks aan de hand is."

Hoogleraar Transportbeleid Bert van Wee (TU Delft) vindt het kwalijk dat gemeentes net zolang boetes kunnen uitschrijven totdat mensen zelf aan de bel trekken. "Het parkeersysteem ziet dit als een reeks overtredingen, terwijl de inwoner vaak maar één foutje heeft gemaakt", zegt hij. Volgens Van Wee zijn dit soort reflexen van gemeentes schadelijk voor het draagvlak voor parkeerbeleid.

Het kan ook anders. Van de grote steden is de gemeente Den Haag de enige waar de stapeling van parkeerboetes nauwelijks voorkomt omdat hier een oplossing lijkt gevonden. In Den Haag stopt de scanauto van de gemeente na drie boetes automatisch twee weken lang met het opleggen van naheffingsaanslagen. Binnen die tijd liggen de meeste boetes op de mat en heeft de vergunninghouder in kwestie tijd om de gemeente om opheldering te vragen. 

Gemeente eerder contact zoeken

Ook in Breda proberen ze boetelawines te voorkomen. Als iemand meer dan vijf boetes per maand heeft verzameld, probeert de gemeente contact te leggen om te checken of er iets mis is gegaan. "In het geval van een per-ongelukje is het als gemeente echt onze morele plicht om daar menselijk naar te kijken", zegt verantwoordelijk wethouder Jeroen Bruijns van Breda.

Marianne van den Anker, ombudsman van Rotterdam, ziet dat ook in Rotterdam verandering is ingezet. "Het kan niet meer zo zijn dat burgers via de ombudsman aan de bel moeten trekken", zegt zij. "Er wordt actief gebeld naar inwoners bij drie boetes. Dat is een positieve ontwikkeling en daarmee zijn de boetelawines straks hopelijk verleden tijd."

Kwijtschelding

Volgens de Amsterdamse ombudsman Ramlal is even de telefoon pakken een logische oplossing voor een hardnekkig probleem. "Gemeenten zeggen soms dat ze dit ingewikkeld vinden, maar het is ook ingewikkeld om een vliegtuig van Amsterdam naar New York te laten vliegen en dat lukt ook meerdere keren per dag. Het stoort mij dat gemeentelijke organisaties zo weinig vermogen hebben om dit soort dingen te voorkomen."