In noorden van Gaza is het lijden nog lang niet voorbij: 'Mensen kijken dood in de ogen'
Alle ogen zijn op het zuiden van Gaza gericht, waar een aanstaand grondoffensief op Rafah een ramp zou betekenen voor de vele vluchtelingen. Tegelijkertijd zijn sommige Gazanen teruggekeerd naar het noorden. Maar daar is alles verwoest, en is de honger alleen maar groter.
Overal gebouwen waarvan alleen het skelet nog over is, of die compleet zijn verpulverd tot puin. Straten gevuld met de geur van lijken. De verwoesting in het noorden van Gaza is enorm. En de wanhoop ook. "Ik kan niks anders zeggen dan dat de situatie dramatisch is", zegt Wouter Booij van Unicef.
In het noorden van Gaza wonen volgens de VN zo'n 300.000 mensen die afhankelijk zijn van voedselhulp. Sommige Gazanen zijn in het noorden gebleven na de Hamas-aanval op 7 oktober en de daaropvolgende Israëlische aanvallen; anderen zijn teruggekeerd.
De hele Gazaanse bevolking van zo’n 2,2 miljoen mensen lijdt honger volgens onderzoeksinstituut IPC. Maar in het noorden van Gaza is de hongersnood het grootst. Vóór de oorlog had minder dan 1 procent van de jongere kinderen in Gaza te maken met acute ondervoeding, nu komt dat voor bij 1 op de 6 kinderen onder de twee jaar oud in Noord-Gaza. Ook is daar helemaal geen toegang tot schoon drinkwater en zijn alle medische centra buiten gebruik.
Op X is te zien hoe volwassenen en kinderen in Noord-Gaza deze week meerdere keren protesteerden tegen honger. "De mensen willen een zak meel!", scandeerde de menigte.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Levensbedreigende honger
Acute ondervoeding is levensbedreigend, zeker voor kinderen, vertelt Booij. "Dat betekent dat als ze niet op korte termijn hulp krijgen, de kans op medische complicaties met de dood als gevolg echt heel groot is."
Doordat het Israëlische offensief in het noorden begon, raakten voorraden daar het eerst op. Winkels en landbouwgrond zijn verwoest door Israëlische raketten. Vee leeft vaak niet meer.
Bovendien bereikt voedselhulp het noorden amper. Meer dan de helft van de hulpmissies die de VN in januari naar Noord-Gaza stuurde, mochten van het Israëlische leger niet naar binnen. En als het hulporganisaties wel lukt om voedselhulp de Gazastrook binnen te krijgen, is het vaak te onveilig om het eten in het noorden te krijgen.
Alleen bij de Rafah-grensovergang in het zuiden worden op dit moment vrachtwagens doorgelaten door het Israëlische leger. Via de Erez-grensovergang in het noorden komt geen voedselhulp binnen. Van de 28 huishoudens die het Wereldvoedselprogramma in Gaza-Stad sprak, hadden er 24 überhaupt nog geen humanitaire hulp ontvangen.
Al deze huishoudens in Gaza-Stad gaven aan behoefte te hebben aan voedsel, 96 procent aan water, 82 procent aan onderdak, 75 procent aan psychosociale steun en 71 procent aan gezondheidszorg.
Volgens sommige mensenrechtenorganisaties zet Israël honger in als wapen. Dat zou illegaal zijn onder internationaal recht. "Omdat honger te vaak wordt ingezet in oorlog en vaak meer slachtoffers kent dan gevechten, heeft de VN in 2018 unaniem een resolutie aangenomen die honger als oorlogswapen verbiedt", legt Thea Hilhorst uit, hoogleraar Humanitaire Studies. "Ook het onthouden van voedsel aan een bevolking om militaire redenen, zoals dat het niet bij Hamas terecht mag komen, valt daaronder."
Ziektes
Ook ziektes hebben de laatste weken vrij spel in Noord-Gaza. Door gebrek aan hygiëne, riolering, water en gekookt voedsel krijgen Gazanen diarree of andere infectieziektes. Volgens Unicef had in januari minstens 90 procent van de kinderen onder de vijf jaar een infectieziekte.
"In Nederland blijft een kind bij diarree misschien even thuis, maar in Gaza kan dat dodelijk zijn", zegt Booij. Kinderen die honger lijden worden sneller ziek, en zieke kinderen kunnen voedingsstoffen minder goed opnemen. In twee weken tijd had 70 procent van de jonge kinderen diarree.
De crisis is nu groter dan in de eerste maanden, en wordt alleen nog maar groter. "Het is moeilijk de juiste woorden te vinden om door te laten dringen dat we wéten dat kinderen in de komende weken gaan sterven", zegt Booij over de steeds nijpender wordende tekorten aan vrijwel alles. Palestijnen zitten volgens hem niet alleen gevangen in 'een spiraal van geweld', maar ook in 'een spiraal van andere drama's'.
Mensenrechtenorganisaties roepen dan ook al weken op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. "Ik houd er niet van om grote woorden te gebruiken, maar de realiteit is dat mensen de dood letterlijk in de ogen kijken."
De gevechten gaan door
Ook wordt nog steeds hevig gevochten in het noorden van Gaza. Toen het Israëlische leger bij Rafah aankwam, zei het dat zich daar de laatste Hamasstrijders bevonden. Maar dat bleek niet zo te zijn. In het noorden waren strijders achtergebleven, en strijders uit het zuiden keerden terug. Hamas probeert zich nu in het noorden te hergroeperen.
De strategie van Hamas lijkt hier te verschillen van die in het zuiden, zegt hoogleraar Militair-Operationele Wetenschappen Han Bouwmeester. "We zien nu dat Hamas zich minder terugtrekt in de tunnels onder Gaza", legt hij uit. "In plaats daarvan zet het in het noorden veel meer in op menselijke schilden. Strijders vermengen zich met de bevolking, dus als het Israëlische leger ze wil uitschakelen is de kans op burgerslachtoffers heel groot."
Minstens de helft - en waarschijnlijk meer - van de Hamas-strijders is nog in leven. De wens van het Israëlische leger om Hamas volledig te verslaan is een 'schier onmogelijke opdracht', denkt Bouwmeester. "Militair gezien is er geen oplossing voor dit conflict. Dat zal echt om de tafel moeten."
Volgens Bouwmeester zitten er nog zo'n tien tot 15.000 Israëlische militairen in het noorden van Gaza. Het leger richt zich daar nu op Al-Shati, een permanent vluchtelingenkamp, en op Gaza-Stad. Twee dagen geleden gaf het Israëlische leger nog nieuwe evacuatiebevelen uit voor twee wijken in Gaza-Stad.
Inperken van leefruimte
Deze week werd bekend dat Israël nu een weg bouwt dwars door Gaza heen, in het zuiden van Gaza-Stad. Daarmee kan het leger Noord- en Zuid-Gaza van elkaar afsluiten. Op die manier hoopt het meer controle te hebben over de bewegingen van Hamasstrijders. Maar volgens Hilhorst is deze strategie vooral bedoeld voor een herinrichting ná de oorlog.
"We zien op de Westelijke Jordaanoever al jaren dat door Israëlische nederzettingen leefruimte wordt afgenomen en gebied wordt opgedeeld", zegt Hilhorst. "Met deze weg lijkt het erop dat Israël de leefruimte van Gazanen in de toekomst nog verder gaat inperken. En dat terwijl Gaza voor de oorlog al vaak vergeleken werd met een openluchtgevangenis."