Nieuw kabinet 'ontkomt niet aan scherpe keuzes rond landbouw, wonen en klimaat'
Op het gebied van de leefomgeving zal een nieuw kabinet ingrijpende besluiten moeten nemen. De makkelijke stappen zijn al gezet, vanaf nu zijn veel scherpere keuzes nodig. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in twee rapporten.
De laatste jaren is het verbeteren van onze leefomgeving gestagneerd, signaleert het planbureau in de rapprten 'Keuzes voor de Leefomgeving' en 'Balans van de Leefomgeving'. De doelen die Nederland internationaal heeft afgesproken om de kwaliteit van de omgeving op peil te houden of te verbeteren, zijn voor een deel niet in zicht. Daardoor staan het klimaat, onze gezondheid en de biodiversiteit onder druk.
Ver buiten bereik
Bijvoorbeeld op het gebied van luchtverontreiniging en hernieuwbare energie was jarenlang sprake van vooruitgang, maar nu niet meer. Een aantal doelen is ver buiten bereik. Ook op het gebied van wonen, natuur en grondstoffen gebeurt te weinig.
12 urgente opgaven
'Als handreiking voor het nieuw te vormen kabinet' komt het planbureau op twaalf gebieden met 'urgente opgaven', waarbij de politiek kan kiezen hoe die gehaald worden. "Elk van die keuzes", schrijft het PBL, "heeft grote gevolgen voor hoe de leefomgeving zich de komende jaren ontwikkelt."
Niet alleen op het gebied van wonen zal de regering grote stappen moeten zetten. Andere kwesties zijn de verduurzaming van de industrie, wat er met de landbouw moet gebeuren, en bijvoorbeeld ook hoe het verder moet met autobelastingen als er steeds meer elektrische auto’s komen.
Het planbureau signaleert dat andere onderwerpen, zoals migratie en defensie, de laatste tijd veel aandacht krijgen. Maar de klimaatcrisis, wooncrisis en stikstofcrisis 'zijn nog onverminderd actueel', al zijn ze wat 'in de schaduw komen te staan', staat in de rapporten te lezen.
Warmste jaar ooit
2024 was wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten, en bovendien het eerste jaar dat de grens van 1,5 graad opwarming werd doorbroken, roept het planbureau in herinnering. "Het woningtekort is verder opgelopen en het stikstofdossier zit nog steeds muurvast." Belangrijke klimaatdoelen worden zo goed als zeker niet gehaald.
PBL wijst erop dat er in Nederland al wel veel bereikt is. Zo is de uitstoot van broeikasgassen – van belang voor het klimaat – tussen 1990 en 2023 gedaald met bijna 36 procent. Ook is de luchtkwaliteit in die periode verbeterd, door 76 procent minder stikstofoxiden, 66 procent minder ammoniak en 76 procent minder fijnstof (PM 2.5).
In deze video zie je dat Nederlanders bezorgd zijn over hun huizen, in een veranderend klimaat:
Maar de afgelopen tien jaar neemt met name de depositie van stikstof nauwelijks nog af. Dat komt vooral doordat de uitstoot van ammoniak uit de landbouw sinds 2010 nauwelijks verder is gedaald.
Innovatie of kleinere veestapel
Daarom is de landbouw een van de terreinen waarop het kabinet ingrijpende besluiten zou moeten nemen. De grote vraag is volgens PBL of Nederland vooral kiest voor innovatie en technologie om de uitstoot omlaag te krijgen, of dat er ingezet wordt op 'minder intensieve landbouw', zoals met een kleinere veestapel.
Ook voor de industrie moeten oplossingen komen. De sector heeft het de laatste tijd moeilijk. Daarom zal het kabinet moeten besluiten hoe bedrijven kunnen verduurzamen zonder in de problemen te komen. En ook het verduurzamen van woningen verloopt tot nu toe stroef.
Het zijn stuk voor stuk ingewikkelde vraagstukken. "Er is stabiliteit voor nodig, vooruitdenken en de bereidheid om keuzes te maken die voor sommigen pijnlijk zijn. De politieke onrust van de afgelopen jaren hielp daar niet bij", stelt het PBL.
Niet kiezen is ook een keuze
Keuzes werden daarom vooruitgeschoven. Maar ook door niet te kiezen, maakt de politiek een keuze, stelt het planbureau. Want als problemen niet worden opgelost, zijn daar groepen mensen de dupe van. Het gaat dan vooral om kwetsbare groepen in de samenleving.
De politiek zou volgens PBL wat verder vooruit in de tijd moeten kijken. "Nog te vaak leggen langetermijnbelangen het af tegen specifieke belangen op korte termijn", zegt directeur Marko Hekkert van het Planbureau.
"Mensen hebben recht op een schone en gezonde leefomgeving. Problemen die maar blijven voortduren, schaden het vertrouwen in de overheid en de democratische rechtstaat. Onze aankomende regering heeft grote keuzes te maken over wat prioriteit heeft en ten koste waarvan dat mag gaan."
