Opvang Oekraïense vluchtelingen piept en kraakt: 'Dringend meer capaciteit nodig'

In de zogeheten Oekraïnehub in de Jaarbeurs in Utrecht sprak RTL Nieuws met vluchtelingen die net in Nederland zijn aangekomen. "Mijn huis is verwoest, alles is verwoest", vertelt Raïsa Petrivna, een oudere vrouw uit de regio Bachmoet, waar zware gevechten plaatsvinden. 

"Ik kon er niet blijven", zegt Raïsa. Ze moet huilen als ze begint te vertellen over haar thuis, dat er niet meer is. De dochter van Raïsa was al naar Nederland gevlucht, en heeft haar moeder opgehaald. Van de stad Bachmoet, vlakbij haar huis, is bijna niets meer over.

"Ik ben vooral blij dat ik nu op een plek ben waar het rustig is, waar ik niet bang hoef te zijn", vertelt de 16-jarige Iryna. Zij vluchtte samen met haar moeder en broertje uit bezet gebied, via Rusland en Belarus. Na een reis van ruim twee weken kwamen ze in Nederland aan. Ze weet nog niet hoe ze haar school gaat afmaken.

Opvang bijna vol

Volgens de laatste cijfers zijn er nu 106.000 Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Daar komen elke week nog honderden mensen bij.

De opvang van vluchtelingen piept en kraakt aan alle kanten. Verreweg de meeste opvangplekken voor Oekraïners zijn inmiddels bezet - 99,3 procent. Er zijn nu nog zo'n 600 bedden beschikbaar in de noodopvang, terwijl er nog steeds nieuwe mensen bijkomen. Gemeenten moeten dus steeds op zoek naar nieuwe locaties waar ze Oekraïners kunnen huisvesten.

"Als 99 procent van de plekken vol zit, betekent het dat er echt dringend meer reservecapaciteit nodig is", zegt Rutger Groot Wassink, voorzitter van de Tijdelijke Adviescommissie Asiel & Migratie van de VNG. "Want we zien dat er nog steeds mensen vluchten voor de verschrikkelijke oorlog in Oekraïne."

Nog altijd mensen op de vlucht

Rusland vuurt nog dagelijks raketten en drones af op Oekraïense steden, en daarom slaan er nog altijd mensen op de vlucht. Veel van hen hebben binnen Oekraïne geen veilige en geschikte plek om naartoe te vluchten. En dus komen ze naar de EU.

Een deel van de vluchtelingen komt uit gebieden die Rusland heeft veroverd. Voor hen is de vlucht naar veiligheid een lange tocht: ze moeten door Russische controleposten heen, waar ze worden ondervraagd. Rusland controleert ook vaak de telefoons van Oekraïense vluchtelingen, om te kijken of ze geen openlijk pro-Oekraïense uitspraken hebben gedaan of stiekem contact hebben met het Oekraïense leger. Volwassen mannen worden extra streng gecontroleerd en mogen het gebied lang niet altijd verlaten.

Maar hoe meer vluchtelingen er zijn, hoe moeilijker het is om geschikte opvangplekken te vinden.

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Eric van der Burg trok in oktober al aan de bel om te zeggen dat er meer plekken nodig zijn om de instroom behapbaar te houden.

Er komen nog mondjesmaat plekken bij, net genoeg om de instroom bij te houden. Maar er blijven vluchtelingen bijkomen, en Nederland kampt ook nog met een asielinstroom waar meer opvangplekken voor nodig zijn.

Doorstroomlocaties

Vooral de zogeheten doorstroomlocaties merken dat het minder vanzelfsprekend wordt om gepaste opvangplekken te vinden voor Oekraïners. Als ze in Nederland aankomen, melden Oekraïners zich eerst bij zo'n doorstroomlocatie om zich te registreren als vluchteling. De locatie in de Jaarbeurs in Utrecht, de zogeheten Oekraïnehub, is verreweg de grootste.

Bij de doorstroomlocatie zijn alleen basisvoorzieningen: bed, douche, eten, kleding en dringende medische hulp. "Als het goed is worden ze binnen twee dagen weer uitgeplaatst", zegt Paul van Koppen, locatiemanager van de Oekraïnehub in Utrecht. Vervolgens worden de vluchtelingen over het hele land in opvanglocaties geplaatst. De Oekraïners hebben weinig keus over waar ze worden opgevangen.

"De opvang kan van alles zijn", ziet van Koppen. "Dat kunnen bedrijfspanden zijn, woningen, of soms sportzalen." Het is maar net waar er plek is. Maar gemeenten kunnen de vluchtelingen niet zomaar ergens plaatsen: er moeten goede voorzieningen zijn, en kinderen moeten bijvoorbeeld de kans krijgen om naar school te gaan.

"Het wordt voor de Oekraïnehub natuurlijk steeds moeilijker om mensen door te plaatsen", ziet Rutger Groot Wassink. "Als er duizenden plekken bij zouden komen, zou dat hun werk veel makkelijker maken, omdat de doorplaatsing dan veel soepeler kan lopen."

De opvang gaat nu nog goed. Locaties als de Oekraïnehub kunnen de doorstroom nog net aan. Maar als er de komende maanden niet duizenden bedden bijkomen, raakt het opvangsysteem waarschijnlijk verstopt.