Mert (49) dacht dat hij een baan had, maar werd voor duizenden euro's opgelicht

"Het is enorm veel geld, en ik had er veel leuke dingen van kunnen doen. Bijvoorbeeld met mijn kinderen." Mert* spreekt zijn gedachtes hardop uit als hij halverwege het gesprek met RTL Nieuws denkt aan het enorme bedrag dat hij overmaakte naar de persoon die hem heeft opgelicht. Hij doet onder een andere naam zijn verhaal, omdat hij zich schaamt. Zijn echte naam is bij de redactie bekend.

Mert werd slachtoffer van zogenoemde vacaturefraude. Volgens de fraudehelpdesk neemt deze vorm van fraude in rap tempo toe. Alleen al in de afgelopen twee maanden kwamen er 78 slachtoffers bij die voor een bedrag van ruim 624.000 euro werden opgelicht, blijkt uit cijfers die RTL Nieuws eerder opvroeg.

Veel slachtoffers melden zich bij Slachtofferhulp Nederland, maar lang niet allemaal. Het gevoel van schaamte is bij slachtoffers van deze vorm van oplichting vaak groot.

Over de inzet van Slachtofferhulp lees je later in dit artikel meer. Maar nu eerst terug naar het verhaal van Mert. Ook hij voelde zich achteraf dom en een sukkel, vertelt hij. De acceptatie dat hem dit was overkomen kwam laat. Hij snapt dat mensen kunnen denken; hoe trap je hier nou in?

Mert: "En laten we daarom even helemaal bij het begin beginnen."

Recensies schrijven

Voor Mert begint het allemaal als hij op zoek gaat naar een baan voor zijn vrouw. Die is op dat moment net vanuit Turkije overgekomen naar Nederland en volgt een inburgeringscursus.

Via via wordt Mert gewezen op een website. Er wordt werk aangeboden dat makkelijk vanuit huis gedaan kan worden. Ook is het niet nodig om de Nederlandse taal te beheersen. Mert besluit zelf op het aanbod in te gaan om het werk daarna aan zijn vrouw uit te leggen.

Wat de baan inhoudt? Recensies schrijven over kledingitems van een grote online webshop. Voor iedere beoordeling ontvangt Mert een percentage van 1 procent van de prijs van het product. Om geld te verdienen moet hij twee keer per dag 38 beoordelingen (in de app omschreven als taken) invoeren. Hij zou er tot 2000 dollar per maand mee kunnen verdienen.

Om het verdiende geld te ontvangen is echter een coinwallet nodig (een account met digitale valuta) waarop eerst geld gestort moet worden, om vervolgens dat gestorte bedrag inclusief de behaalde winst uit het werk te kunnen laten uitbetalen.

Vertrouwen

"En dat gebeurde ook", vertelt Mert. "De eerste keer ontving ik heel netjes de 180 euro die ik had verdiend met de reviews op mijn rekening. En dit is precies de manier waarop ze jouw vertrouwen winnen."

Want de volgende dag krijgt Mert de mogelijkheid om extra geld te verdienen door middel van een 'bonustaak'. "Die taak moest je afronden om de overige taken van die dag te behalen. De taak hield in dat je een prijzig item moest beoordelen maar dat moest je dan wel eerst kopen met geld uit jouw coinwallet."

Omdat het item duurder was dan het opgebouwde bedrag stort Mert geld bij. En zo gaat het de volgende dag opnieuw, dit keer met een nog duurder item.

Uiteindelijk moet Mert een bedrag van 2600 euro overmaken om verder te kunnen met zijn reviews. 

"Waarom ik dat geld heb overgemaakt? Je raakt in paniek. Het ging mij al niet eens meer om geld verdienen, ik wilde gewoon mijn eigen inleg terugkrijgen. Het is alsof je een kanaal van 1000 meter over moet zwemmen en bij de laatste dertig meter denkt, ik kan niet meer. Maar de 970 meter terugzwemmen is ook geen optie meer."

Aangifte

Mert heeft dan al door dat hij is opgelicht, zeker wanneer hem wordt gevraagd meer dan 6000 euro over te maken. Hij besluit naar de politie te gaan en doet aangifte. Om die kracht bij te zetten en om het onderzoek te helpen, houdt hij zijn oplichter aan het lijntje en overhandigt de politie alle screenshots van zijn handelingen.

De hele situatie vreet nog steeds aan hem, vertelt Mert. En niet alleen om de geleden financiële schade. "Mijn vrouw en ik kenden elkaar nog niet zo heel lang. Ik moet moeite doen om haar volledige vertrouwen terug te winnen. Hoe kon ik mij zo simpel laten oplichten? Het is alsof je het vertrouwen moet terugwinnen als ex-gokverslaafde."

Schaamte en schuld

Rebecca Smits van Slachtofferhulp Nederland ziet dat oplichting vaak een diepe indruk achterlaat.

"Bij fraude of oplichting denken mensen meestal eerst aan het financiële verlies, en dat is begrijpelijk — dat kan enorm zijn. Als je bankrekening is leeggehaald, kun je je rekeningen niet meer betalen en raak je verder in de problemen."

Maar volgens Smits gaat het om meer dan alleen geld. "Fraude heeft vaak ook een grote psychosociale impact. Dat geldt niet alleen bij ernstige vormen van bedrog of misleiding, maar ook bij lichtere vormen van oplichting." 

Slachtoffers ervaren volgens haar vaak gevoelens van schuld, machteloosheid en schaamte. Ze voelen zich dom of vinden dat ze niet goed hebben opgelet, een gevoel dat nog wordt versterkt doordat online fraude regelmatig tot victim blaming of shaming leidt; beschuldigende of negatieve reacties vanuit de omgeving van het slachtoffer.

'Praat erover'

"Dat maakt soms ook dat veel slachtoffers geen hulp zoeken. Of omdat ze zich door schaamte niet durven te melden omdat ze er niet over durven te praten. Het schaamtegevoel dat ze zelf al hadden wordt versterkt door de reactie uit de omgeving. Dat kan de stap naar hulp en daarmee de weg naar herstel en recht in de weg staan."

Volgens Smits is het een logische reactie om te denken; dit had ik moeten weten. "Maar wij leggen dan uit: dat is precies wat die fraudeurs doen. Ze maken misbruik van je menselijkheid en emoties. Ze winnen je vertrouwen en nemen daar heel lang de tijd voor en daar maken ze dan gebruik van."

Juist daarom is het volgens Smits belangrijk om als omgeving van het slachtoffer daar niet in mee te gaan. "De schuld ligt altijd bij de crimineel. Het is zo belangrijk dat er empathie is, dat iemand zich begrepen, gehoord en gesteund voelt."

Voor Mert is dat een van de redenen om zijn verhaal te vertellen. "Mijn geld krijg ik niet meer terug, maar misschien kan ik met mijn verhaal voorkomen dat mensen in dezelfde praktijk trappen. Zodat ik mensen kan waarschuwen, zoals ik destijds gewaarschuwd had willen zijn."

Ook nepagenten zijn nog altijd een doorn in het oog van de politie. Oma Door (92) werd er slachtoffer van: