Eet minder vlees en meer peulvruchten, adviseert Gezondheidsraad, 'maar het hoeft niet in één keer'
Minder vlees op tafel, meer peulvruchten en noten, dat is volgens de Gezondheidsraad de formule om gezond en milieuvriendelijk te eten. Nieuw is dat advies niet, want wetenschappers roepen het al jaren, maar het komt nu ook nadrukkelijker in de nieuwe voedingsrichtlijnen van de raad te staan.
De raad adviseert mensen bijvoorbeeld om maximaal 200 gram rood vlees per week te eten. Peulvruchten, zoals bonen, linzen en erwten, zijn gezondere eiwitbronnen. Het advies is om daar 250 gram per week van te eten.
Rood en verwerkt vlees
De commissie van de Gezondheidsraad die alle wetenschappelijke kennis op een rij zette, noemt het 'overtuigend aangetoond' dat de consumptie van rood en bewerkt vlees onder meer leidt tot hogere risico's op hart- en vaatziekten en beroertes. Ook verhoogde risico's op diabetes type 2 en darmkanker zijn 'aannemelijk'.
Minder vlees en meer peulvruchten leveren gezondheidswinst op en is beter voor het milieu. "De huidige vleesconsumptie in Nederland heeft de hoogste impact op het milieu ten opzichte van alle andere voedingsmiddelen", staat in het rapport. Veehouderij leidt bijvoorbeeld tot ammoniakuitstoot, de belangrijkste oorzaak van het stikstofprobleem.
Ontbossing
Indirect draagt het ook bij aan ontbossing, omdat veel veevoer wordt gemaakt van soja uit Zuid-Amerika, dat groeit op plaatsen waar eerst natuur was.
Vervang dat stukje vlees wat vaker door een plantaardige optie, luidt het advies van de Gezondheidsraad. Voedingsdeskundige en tv-kok Sandra Ysbrandy laat in deze video zien dat je ook met vegetarische ingrediënten een voedzame maaltijd op tafel kunt zetten:
Hoewel het algemene advies is om meer plantaardige producten te eten kan een beperkte hoeveelheid vlees 'waardevol zijn', bijvoorbeeld als bron van voedingsstoffen als ijzer en vitamine B12. Wit vlees, bijvoorbeeld kip of kalkoen, heeft de voorkeur. Ook 100 gram (liefst vette) vis per week past in een gezond voedingspatroon.
Zuivelproducten
Wat goed is voor de gezondheid, is vaak ook goed voor het milieu, maar niet altijd. Zuivelproducten als melk en yoghurt worden in verband gebracht met lagere risico's op verschillende chronische ziekten en darmkanker. Maar de productie van zuivel heeft na vlees de grootste nadelige gevolgen voor het milieu. Ook krijgen mensen via zuivel kleine hoeveelheden PFAS en dioxines binnen. Alles afwegend komt de raad erop uit dat 'enkele porties per dag' goed zijn.
Over gezondheidseffecten van vlees- en zuivelvervangers is nog te weinig bekend om ze aan te bevelen. De deskundigen zien ook geen aanleiding om ze af te raden. De opstellers van het advies pleiten voor "krachtig overheidsbeleid" om van gezond en duurzaam voedsel de standaard te maken.
Gezondheidsraad: verandering kost tijd
Niet iedereen kan meteen besluiten om minder rood vlees en meer peulvruchten te eten. "Er hoeft niet in een keer een streep door alles. We snappen dat het vraagt om tijd", zegt Marianne Geleijnse, vicevoorzitter van de Gezondheidsraad. Zo'n advies kan leiden tot boze reacties, zoals 'ze pakken onze gehaktbal af', erkent Geleijnse in een toelichting. Dat is volgens haar echter absoluut niet de bedoeling. "Wij kijken wat er nodig is om de ziektelast naar beneden te krijgen, wat voor de gezondheid het meest wenselijke voedingspatroon is. Dat niet iedereen daaraan kan voldoen, snappen we goed."
Volgens Geleijnse kunnen kleine stapjes al helpen. "Rood vlees vervangen door wit vlees kan al waardevol zijn. Een volgende stap kan zijn om het vlees af en toe te vervangen door een ei. Dat vervangen door peulvruchten is weer een volgende stap." Daarnaast kunnen mensen het niet alleen, benadrukt Geleijnse. "Het heeft ook te maken met het aanbod, met de omgeving, met voorlichting."
Doodzieke Chermaine verbeterde haar kwaliteit van leven en dat kunnen meer mensen, bewees ze
Schijf van Vijf
Nu de Gezondheidsraad een aantal voedingsrichtlijnen heeft herzien, neemt het Voedingscentrum alle nieuwe inzichten mee in de bekende Schijf van Vijf. De bijgewerkte versie verschijnt in april 2026, laat het centrum weten. Het is 'belangrijk om duurzaamheid en voedselveiligheid nog integraler mee te nemen in de Schijf van Vijf': daarover zijn tegenwoordig 'meer wetenschappelijke data dan ooit beschikbaar', klinkt het.
Voor consumenten blijft de Schijf van Vijf herkenbaar: ook de nieuwe versie wordt een schijf met vijf vakken, waarin in een oogopslag duidelijk is welke voeding gezond is. Het centrum wil wel nog beter laten zien 'wat alle mogelijkheden zijn om te eten met de Schijf van Vijf'. Dat maakt het 'makkelijker om keuzes te maken die passen bij een bepaalde manier van leven'.
