Journalisten in Mexico zijn leven niet zeker, drugskartels voeren aanvallen op

Ook een van de bekendste nieuwslezers van Mexico, Azucena Uresti, werd begin augustus publiekelijk bedreigd in een vrijgegeven video. Die zou afkomstig zijn van het Jaliscokartel, een de grootste drugskartels in het land. Zwaarbewapende, gemaskerde mannen richtten zich direct tot Uresti, die 's avonds een goed bekeken nieuwsprogramma presenteert, en bedreigden haar met de dood. Volgens het kartel was haar verslaggeving niet eerlijk genoeg.

692 aanvallen

Zoals Uresti zijn er velen. In 2020 registreerde persvrijheidsorganisatie Article19 zeker 692 verschillende aanvallen op de Mexicaanse pers, ruim dertien procent meer dan het jaar daarvoor.

Dit jaar lijkt het geweld tegen journalisten opnieuw toe te nemen, zegt ook Jan-Albert Hootsen. Hij werkt in Mexico voor het Committee to Protect Journalists (CPJ) en staat geregeld bedreigde journalisten bij. "We kunnen zeker stellen dat het aantal aanvallen toeneemt de afgelopen jaren. Het is schrijnend."

Zo zijn dit jaar nergens ter wereld zo veel journalisten om het leven gebracht als in Mexico, het gaat om zeker zes mensen. "Ook niet in oorlogslanden als Irak, Syrië of Ethiopië", vertelt Hootsen. "Ook telt Mexico de meeste vermiste journalisten, vijftien op dit moment."

Bedreigd met billboard 

Dat kartels ver gaan in hun bedreigingen, bewijst ook het verhaal van Gildo Garza, een journalist die in 2017 naar de hoofdstad moest vluchten omdat hij thuis op het platteland via een billboard werd bedreigd. Garza had 24 uur om weg te komen, anders werd hij samen met zijn vrouw, kinderen en zelfs de hond vermoord, zo stond er geschreven. Garza, die schrijft over corruptiezaken, werd al drie keer eerder ontvoerd.

SOS-knop zonder bereik

In Mexico-stad werd Garza verwezen naar het beschermingsprogramma van de overheid, waar zeker 400 journalisten aan meedoen, maar dat in de praktijk niet goed blijkt te werken. Naast kogelvrijevesten, beveiligers en camerabewaking kunnen journalisten ook een apparaatje krijgen met een SOS-knop. Die kunnen journalisten bij gevaar indrukken om direct de alarmdiensten in te schakelen, maar de knop is afhankelijk van een telefoonverbinding, iets waar het zeker op het platteland vaak aan ontbreekt.

Journalisten zoals Garza lopen ondanks het programma nog altijd een groot gevaar, beaamt ook Jan-Albert Hootsen. Zo heeft het programma sinds de oprichting in 2012 altijd geldproblemen gehad, en zijn veertig mensen verantwoordelijk voor de bescherming van honderden. "Ze kunnen hun werk niet goed uitvoeren. Er is te veel bureaucratie, en er is desinteresse van de politiek om het echt te laten functioneren." Zeker zeven journalisten zijn volgens hem al vermoord, ondanks erkenning van het programmabureau dat ze gevaar liepen.

'Gedrag president stoort me'

Daarnaast komt de regering met verkeerde signalen, vindt Hootsen. President López Obrador sprak vorige maand weliswaar zijn steun uit voor Uresti, de bedreigde presentatrice, maar tegelijkertijd beschuldigt hij de Mexicaanse pers geregeld van het verspreiden van nepnieuws. "Dat stoort me, het handelen van de president helpt niet."

Zo maakt de president volgens Hootsen een duidelijk onderscheid tussen de media die verwant zijn aan de regering en onafhankelijke journalisten. "Die krijgen geregeld vervelend commentaar, en dan zie je dat ook de politieke achterban de onafhankelijke pers gaat aanvallen. Tegelijkertijd worden Mexicanen zo ook ongevoeliger voor het extreme geweld."

Daders gaan vrijuit

Maar wat Jan-Albert Hootsen nog het meeste dwarszit is dat opdrachtgevers maar zeer zelden worden vervolgd. De machtige kartels, maar ook politici die kritische journalisten willen aanpakken, blijven buiten beeld.

"Meer dan 95 procent van alle zaken blijft onbestraft, denken wij. Zelfs in de allerbelangrijkste zaken lukt het niet om de betrokkenen achter de tralies te krijgen. Laat staan de kleinere. Het grootste deel van de zaken blijft liggen", zegt Hootsen. Veel Mexicanen vertrouwen de politie niet meer en doen überhaupt geen aangifte, of ze zien hoe justitie tijdens het onderzoek vaak onnodig veel fouten maakt. "Daar blijven we van schrikken. Ze hebben de mond vol van een harde aanpak, maar kunnen het meeste basiswerk niet goed doen."

Ondanks de dramatische ontwikkelingen en het falen van de overheid, blijft Hootsen zich onverminderd inzetten voor de persvrijheid in het land. "We kunnen de journalisten hier niet in de steek laten. Als wij het niet doen, dan staan zij er alleen voor. Dat is het grote drama."