Taliban gebruiken propaganda in hoop op internationale erkenning

"In deze context is het concept van 'onder controle hebben" problematisch", zegt Kaweh Kerami, onderzoeker aan de SOAS University of London. "De taliban hebben de provinciehoofdstad van de Panjshirvallei veroverd. Alle overheidsinstellingen bevinden zich hier. Maar verzetsstrijders en hun families hebben strategische schuilplaatsen opgezocht in de bergen om hun strijd tegen de taliban voor te zetten."

Media tegengewerkt

Hierdoor hebben de taliban toegang tot een groot gebied en claimen ze de hele vallei in handen te hebben, maar volgens Kerami is die claim dus onjuist. "Deze situatie geldt min of meer ook voor andere gebieden zoals Andarab en Nuristan." Omdat media worden tegengewerkt en elektriciteit en internet beperkt zijn, vinden niet alle berichten hun weg naar de buitenwereld.

De Panjshirvallei is belangrijk voor de taliban, want daarmee zouden ze heel Afghanistan onder hun bewind hebben. "De taliban geloven dat dat de internationale betrokkenheid onvermijdelijk zal maken", legt Kerami uit. Uiteindelijk is internationale erkenning van de talibanregering nodig om Afghanistan te leiden en bijvoorbeeld internationale handel te drijven en de economie weer op gang te krijgen.  

Controle over berichtgeving

Die erkenning zal er wellicht minder snel komen als er negatieve berichten over de taliban naar buiten komen. Daarom houden de taliban graag zelf controle over de berichtgeving vanuit Afghanistan. "De manier waarop de taliban een propagandamachine hebben opgebouwd, heeft wel veel raakvlakken met hoe IS dat heeft gedaan", zegt Pieter Nanninga, onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Ze hebben hun gebruik van sociale media de laatste jaren echt geperfectioneerd."

Volgens Nanninga is er ook een overeenkomst met de soort berichten en de strategie die gebruikt wordt. "Ze zijn heel triomfantelijk en benadrukken hoe machtig ze zijn, hoe andere partijen wegrennen als zij eraan komen." Het claimen van succes dient volgens Nanninga meerdere doelen. "Allereerst proberen ze hiermee de vijand te ontmoedigen. Want als de Afghaanse troepen zien dat de taliban in een week tijd de helft van Afghanistan hebben veroverd, dan schrikt dat troepen in Kabul enorm af."

Maar volgens Nanninga hebben de taliban er ook baat bij om betrouwbaar over te komen, juist omdat ze die internationale erkenning willen. "Als ze nu leugens of overdrijvingen de wereld inslingeren, dan luistert de volgende keer niemand meer." Onderzoek uit het verleden naar berichtgeving van de taliban laat volgens Nanninga zien dat de informatie die gegeven wordt, aardig klopt. "Maar ze communiceren zeker wel strategisch en laten naar het internationale publiek hun gematigde gezicht zien. Misschien zijn ze veranderd, maar we moeten ook niet te veel illusies hebben dat dat zo is."

Internationale media

Vanwege de beperkte berichtgeving – omdat media en journalisten in Afghanistan worden tegengewerkt – is het lastig om te weten hoe de situatie zich precies ontwikkelt. De taliban beloofden het deze keer anders te doen dan toen ze eind jaren 90 aan de macht waren. Maar berichten over vrouwenprotesten die met harde hand worden beëindigd, een sportverbod voor vrouwen, een regering met alleen mannen: ze stemmen weinig hoopvol voor de Afghanen die zich nog steeds proberen te verzetten tegen de terreurorganisatie. Journalisten die verslag doen van het verzet, worden mishandeld:

Sommige sociale-media-accounts die kritisch zijn op de taliban, worden gedeactiveerd omdat mensen bang zijn hierdoor doelwit te worden van de taliban. Ook Kerami ziet hoe consistent en gebalanceerd de berichtgeving van de taliban afgelopen weken was. "Ze hebben de informatiestroom beperkt tot hun woordvoerder Zabiullah Mujahid. Alleen zijn stem werd gepresenteerd en hij werd verborgen werd gehouden tot de val van Kabul."

Volgens Kerami groeit het verschil tussen wat gezegd wordt en de werkelijke daden van de taliban. "Vooral wanneer ze met buitenlandse media te maken krijgen. Ze willen zich als hervormde Taliban laten zien, zodat ze erkenning en buitenlandse fondsen krijgen."

Nieuwe regering

Naar verwachting wordt de nieuwe regering van de taliban morgen officieel gepresenteerd. Een aantal landen, waaronder bijvoorbeeld China, zijn al diplomatieke banden aangegaan. Demonstranten in Afghanistan roepen andere landen op de taliban niet te erkennen, omdat dit hun geweld zou legitimeren. Ook demissionair minister Kaag heeft met de taliban gesproken, maar ze benadrukt dat er geen sprake is van erkenning.