Moord, verkrachting en slavernij: dit zijn de huurlingen van Poetin

De Russen zijn niet uniek met hun inzet van huurlingen: ook de Verenigde Staten hebben hier een handje van. In 2007 richtte een 'beveiligingsfirma' onder de naam Blackwater een bloedbad aan in de Iraakse hoofdstad Baghdad. De betrokken leden kregen flinke celstraffen opgelegd.

De soldaten van de 'Wagner Group' zijn vergelijkbaar met paramilitairen, particuliere militairen die officieel los van de staat opereren. De groep zou zijn opgericht door Dimitri Oetkin, een Russische veteraan met sterke nazisympathieën. Waarschijnlijk is de Wagner Group daarom vernoemd naar Richard Wagner, de favoriete componist van Adolf Hitler.

Volgens het Kremlin is er geen link met de Wagner Group, maar oprichter Oetkin lijkt toch echt nauwe banden met president Vladimir Poetin te hebben. En de - volgens westerse inlichtingen - huidige eigenaar Yevgeny Prigozhin is een oligarch die jarenlang de privécatering van Poetin verzorgde. 'Poetin's chefkok', werd hij ook wel genoemd. 

"Geen fijne jongen", zegt Hans van Koningsbrugge, hoogleraar Geschiedenis en politiek van Rusland. "Hij heeft negen jaar in de bak gezeten voor fraude en oplichting. Eigenlijk twaalf, maar hij is eerder vrijgekomen omdat hij zijn leven 'gebeterd' had. Toen is hij restauranthouder en casinobaas geworden."

'Geen bende ongeregeld'

En nu is hij dus hoofd van de Wagner Group. "Die jongens worden ingezet om het vuile werk op te knappen", legt defensie-expert Dick Zandee van Instituut Clingendael uit. "Denk aan bijvoorbeeld de straatgevechten. Daarbij speelt motivatie ineens een grote rol, omdat je oog-in-oog komt te staan. De dienstdoende Russische soldaten zijn vaak niet zo gemotiveerd."

De Wagner-huurlingen zijn dat wel. "Die kiezen er zelf voor", zegt Zandee. "Deze gasten houden van een uitdaging, zoeken gevaar. Dat betekent overigens niet dat het een bende ongeregeld is. Ze zijn meestal heel goed getraind."

Het Kremlin mag dan ontkennen, volgens Van Koningsbrugge werken ze met de Wagner Group. "Het Kremlin ontkent van alles. Dan verpakken ze het mooi door te zeggen dat het 'geen officieel beleid is'. Maar waarschijnlijk krijgen ze gewoon orders van de Russische militaire inlichtingendienst. De trainingsfaciliteiten van het leger en de Wagner Group zitten pal naast elkaar."

Het bestaan van de groep kwam voor het eerst aan het licht in 2014. De Wagner Group hielp toen Rusland met het annexeren van de Krim. Daarna maakten meer landen kennis met de huurlingen. Zo werden ze ingezet in de recente oorlogen in Syrië en Libië. En ook in de Oekraïense Donbas zouden de huurlingen al langer actief zijn. 

Volgens de Verenigde Naties zijn Wagner-soldaten verantwoordelijk voor onder meer moord, martelingen, verkrachtingen en slavernij. Het leidde eind 2021 tot forse sancties van de Europese Unie aan het adres van de huurlingen, maar die konden niet voorkomen dat de groep nu weer in Oekraïne te vinden is. 

En dan vooral in gebieden waar de Russen het lastig hebben, ziet Zandee. "Daar kunnen ze echt van toegevoegde waarde zijn. Ze zullen de doorslag niet geven, maar ze zijn heel nuttig om bijvoorbeeld gaten op te vullen."

'Even bellen is genoeg'

Zo moeten de eigen vaste troepen nog wel eens terug naar Rusland om op te laden. "Dat gaat allemaal erg traag", zegt Zandee. Maar de Wagner-huurlingen staan veel sneller klaar: "Die gasten bel je bij wijze van spreken even en dan zijn ze er."

Volgens Van Koningsbrugge is er tot slot nog een andere reden dat het Kremlin de Wagner-soldaten graag inzet. "Je hebt er geen enkele verantwoordelijkheid over", zegt hij. "Je kunt ze als kanonnenvoer gebruiken, en er is geen haan die ernaar kraait."