Sancties, sancties en nog meer sancties. Maar wat als de oorlog écht jaren duurt?

Het korte antwoord op die eerste vraag: ja, de huidige strafmaatregelen kunnen we nog jaren van kracht laten. En dat zou ook niet voor het eerst zijn. Iran, Venezuela en Noord-Korea zijn landen waarbij dat bijvoorbeeld al lang gebeurt, zegt buitenlandexpert Han ten Broeke van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS).

Nieuw pakket vandaag

"Natuurlijk kan het", zegt Ten Broeke. "Het verschil is dat die andere landen zich al lang buiten de internationale orde hadden geplaatst. Rusland wordt nu pas een politieke paria." En ook econoom Carsten Brzeski van ING kijkt er zo naar. "Je ziet altijd dat sancties veel langer bestaan dan het conflict duurt. Op een gegeven moment gaat de economie zich aanpassen, de sancties worden omzeild. Uiteindelijk werken de maatregelen dan steeds minder goed."

Maar door te zeggen dat je ze nog jaren kunt laten duren, ga je voorbij aan de lastige situatie die is ontstaan. Voor de huidige maatregelen geldt dat ze Rusland meer raken dan de EU-lidstaten, zegt Brzeski. Maar wat als we meer doen? Brzeski: "Het is zo dat het, als je het over energie gaat hebben zoals olie en gas, Europa onmiddellijk gaat raken."

Armer Rusland

Als de maatregelen jarenlang blijven voortbestaan, krijg je uiteindelijk een armer Rusland. Dat zorgt dus ook voor een hap uit de portemonnee van de inwoners van het land, want economische sancties zijn vrij botte middelen, zegt Ten Broeke. Hij pleit ervoor de sancties zo gericht mogelijk op te leggen. "Want het raakt ook de verkeerde mensen, de bevolking wordt armer. Heel doeltreffend is het vaak niet."

Uiteindelijk zal in Rusland ook een tekort ontstaan aan bepaalde spullen én komt er hoge inflatie. "De economie zal niet tot stilstand komen, maar wordt wel echt geraakt. We ontkoppelen onszelf van Rusland als handelspartner", zegt Bart-Jan Koopman, directeur van Evofenedex, ondernemersvereniging van Nederlandse handels- en productiebedrijven.

Faillissementen in Nederland

Als het over export, import en mogelijk zelfs gas en olie gaat, wordt zijn achterban misschien wel het meest geraakt. Sancties op het gebied van olie en gas kunnen echt faillissementen voor Nederlandse bedrijven tot gevolg hebben, waarschuwt Koopman. "De tuinders, de visserijvloot, we gaan industrie krijgen die geen gas meer heeft geen direct alternatief. Als we gas en olie uit Rusland boycotten wordt het echt alle hens aan dek."

Een olie- en gasboycot kan worden gezien als noodzakelijke stap om Rusland een halt toe te roepen. Áls we dat doen, ontstaat volgens econoom Brzeski een soort wedstrijd. "Lukt het de Russen eerder om niet afhankelijk te zijn van westers geld, of lukt het ons eerder niet meer afhankelijk te zijn van Russisch gas en olie?"

Stoppen met gas, met olie, of met gas én olie?

"Nu stoppen met gas en olie uit Rusland." Het is een veelgehoorde uitspraak deze dagen. Brzeski: "Op korte termijn zou een boycot zowel Rusland als het Westen heel hard raken." Rusland misschien zelfs net iets meer dan het Westen. Een korte uitleg.

Rusland verdient vier keer meer met de verkoop van olie dan met die van gas. Stoppen met olie is dus effectiever, zou je denken. Maar olie is voor andere landen makkelijker te importeren: voor gas heb je een reusachtig leidingstelsel nodig, voor olie alleen een haven. 

"Niet alle landen ter wereld doen mee aan de sancties", zegt Koopman. "Rusland zal de oliehandel verleggen naar bijvoorbeeld China en India." Een olieboycot heeft dus wel zin, maar het effect is waarschijnlijk tijdelijk.

Gas levert voor Rusland relatief minder op, en het aantal uitvoerbestemmingen is ook nog eens beperkt: de bestaande leidingen 'leg je niet zomaar om', zegt Brzeski. "Maar wij gebruiken relatief veel gas. Dus de schade zal hier ook groter zijn als we stoppen met gas."

Niet meer afhankelijk zijn van olie en gas uit Rusland. Of überhaupt niet meer eigenlijk. We waren er al mee bezig, en dat proces versnelt nu, ziet buitenlandexpert Ten Broeke. Daarom is deze oorlog ook zo'n strategische blunder van Poetin, zegt hij. "We zijn al aan het verduurzamen, maar Rusland heeft altijd ingezet op olie, gas en kolen. Fossiel dus. Dat was de komende tien tot vijftien jaar echt nog wel het winnende model geweest. Maar die levensduur is met deze oorlog verder verkort. Het is onbegrijpelijk."

Wanneer gaan sancties van tafel?

Er is namelijk één ding zeker, en dat is dat het Westen zich nooit zal neerleggen bij een nederlaag voor Oekraïne. Ten Broeke: "Dat kunnen we ons niet permitteren. Dan verliest onze manier van leven, onze manier van kijken naar de soevereiniteit van landen, onze levenswijze. Daar zal het Westen alles voor over hebben."

Dus bouwen de sancties zich op. Meer, meer, meer. Een laatste legitieme vraag is: wat is het doel? En: wanneer kunnen de sancties van tafel? "Wellicht dat je straks een wapenstilstand krijgt", zegt Koopman. "Maar laat je de sancties dan los? Dat denk ik niet."

Het kan zomaar heel lang duren. Kijk naar Iran, of in het ergste geval naar Noord-Korea. Ten Broeke: "Dat land is compleet afgesneden van internationale betrekkingen. Het zou net zo goed in een ander zonnestelsel kunnen liggen."

Uitweg bieden

Wat uiteindelijk het doel zou moeten zijn, is de Russen aan tafel krijgen, zodat sancties een drukmiddel zijn om een uitweg uit de oorlog te bieden. "Wat je niet moet doen is sancties instellen als straf. Dat levert voor de oorlog weinig op", zegt Ten Broeke.

Dus gooien we niet alle sancties meteen op tafel, maar gebeurt dat één voor één. De druk verhogen dus, om ze in de toekomst – hopelijk, als de oorlog écht voorbij is – één voor één ook weer te kunnen afbouwen.

Extra uitzending over sancties

Heb jij direct of indirect last van de sancties die zijn ingesteld tegen Rusland? Heb je vragen over de gevolgen van de sancties? Stel hieronder je vraag aan RTL Z, en wie weet beantwoorden we hem in onze extra uitzending Kijkers aan Z, dinsdag om 19.50 uur.

De vragen worden beantwoord door Rob de Wijk, deskundige op het gebied van internationale betrekkingen en veiligheidszaken, en sanctierechtadvocaat Yvo Amar.

We vinden het fijn als je je vraag op video wilt opnemen, zodat we die in beeld kunnen laten zien in de uitzending. Neem jezelf dan op op camera, met je telefoon in landscape modus (liggend beeld). Hieronder kun je het bestand meteen uploaden.