Cruciale vraag voor de wereld: wanneer daalt ook in Afrika het geboortecijfer?

Niemand weet precies hoeveel mensen op aarde wonen, maar afgelopen juli voorspelden de Verenigde Naties het al op basis van schattingen: vandaag passeren we de grens van 8 miljard inwoners.  

Weliswaar minder rap dan eerder, maar die groei gaat natuurlijk door: in 2030 zijn er naar verwachting 8,5 miljard mensen op aarde en twintig jaar later 9,7 miljard. Zoals je in onderstaande video kunt zien, wordt de piek ergens in de jaren 80 bereikt, met zo'n 10,4 miljard mensen. Dit aantal blijft min of meer gelijk tot het eind van de eeuw.

Het zijn maar acht landen die zorgen voor meer dan de helft van de bevolkingsgroei: de Democratische Republiek Congo, Egypte, Ethiopië, India, Nigeria, Pakistan, de Filipijnen en Tanzania. In 2023 is niet langer China, maar India het land met de grootste bevolking.

Hoe rap de wereldbevolking groeit, wordt dus bepaald door Afrika?

"Dat is inderdaad de cruciale variabele", zegt Leo van Wissen, onderzoeker van het nationale demografische instituut NIDI in Den Haag. Overal ter wereld dalen de geboortecijfers. In het begin van de jaren zestig had een Nederlandse vrouw gemiddeld 3,2 kinderen, nu is dat 1,6. "Ook in Azië ligt het gemiddelde in veel landen rond de 2, en dat gaat zelfs in India gebeuren."

Een groot contrast met Afrika beneden de Sahara, waar een vrouw gemiddeld 4,5 kinderen krijgt. Van Wissen: "Ook in Afrika daalt het aantal, alleen is de grote vraag hoe snel dat zal gaan. Als dat niet zo snel gaat, zal de bevolkingsgroei hoog blijven. Het is namelijk ook het continent met de sterkste stijging in levensverwachting. Dat is een goed teken natuurlijk, maar als mensen ouder worden én er zijn hoge vruchtbaarheidscijfers, dan heb je te maken met een bevolkingsexplosie."

"Nu wonen in Afrika 1 miljard mensen, in 2050 is dat ruim verdubbeld. China groeit niet meer, India gaat na 2050 krimpen. Afrika wordt daarmee bijna zo groot als Azië. Dit wordt de eeuw van Afrika als het gaat over bevolking. Van 1 miljard naar 4 miljard binnen deze eeuw, dat is een forse verandering." 

Het somberste scenario van de VN is 15 miljard in het jaar 2100. Kan de aarde dat aan? 

"Ik denk dat we bij een wereldbevolking van 15 miljard tegen de fysieke grenzen van de aarde aanlopen. Ik geloof niet dat 15 mogelijk is, dat gaat zorgen voor grote honger, conflict en extreme klimaatomstandigheden. Het zou betekenen dat op het Afrikaanse continent 8 tot 9 miljard mensen wonen. Dat zie ik niet gebeuren."

"Vergeet niet dat het om prognoses gaat, schattingen op basis van het verleden. Konden we 80 jaar geleden al iets zeggen over 2020? Mensen konden zich de wereld van nu niet voorstellen, dat geldt ook voor nu voor de wereld van over 80 jaar, het is koffiedik kijken." 

Zouden wij nu ons eetpatroon moeten veranderen om straks genoeg te eten te hebben? 

"Ons eetpatroon aanpassen door minder vlees en zuivel te eten is sowieso goed voor milieu en klimaat. Het zal ook betekenen dat er wat meer overblijft voor de wereldmarkt", zegt Martin van Ittersum. Als hoogleraar aan de Wageningen Universiteit onderzoekt hij onder meer het wereldvoedselvraagstuk en duurzame landbouw. "Toch denk ik dat Afrika en Azië voor het grootste deel zichzelf moet kunnen voeden, anders maakt het die gebieden veel te afhankelijk van andere werelddelen."

Genoeg voedsel produceren zal sowieso een uitdaging zijn, voorspelt Van Ittersum. "En dat kan nog ingewikkelder worden als mensen in Afrika en Azië hetzelfde eetpatroon gaan aannemen als wij nu hebben, met veel vlees en zuivel."