Strijd om de grenzen van kiesdistricten in VS laait weer op: 'Republikeinen willen ver gaan'

Voor duizenden Amerikanen is de kwestie mede de aanleiding om vandaag de straat op te gaan. 'Fight the Trump Takeover', luidt de protestactie. Demonstranten vrezen dat Trump steeds meer macht naar zich toetrekt, onder meer door de grenzen van kiesdistricten aan te passen. "Hij is begonnen in Texas, maar dat zal hem niet stoppen", is te lezen.

Gerrymandering

Demonstranten doelen op Trumps verzoek aan gouverneur Greg Abbott om de kiesdistricten aan te passen. Dat wordt ook wel gerrymandering genoemd. Het is een bekende tactiek om meer zetels te bemachtigen voor het Huis van Afgevaardigden, de Nederlandse Tweede Kamer.

Dat zit zo: afgevaardigden in het Huis worden per district gekozen. Hoe meer inwoners een staat heeft, hoe meer districten er zijn en dus hoe meer afgevaardigden van die staat in het Huis zitten. Alaska heeft er bijvoorbeeld eentje, en Texas 38, van wie 25 Republikeinen.

Maar door de grenzen van het district te verschuiven, kan een wijk of stad met veel Democratische kiezers buiten het gebied vallen. De kans is daardoor groter dat de Republikeinse kandidaat in dat kiesdistrict de meeste stemmen krijgt.

Trump minder populairder

Volgend jaar vinden tussentijdse verkiezingen plaats en worden alle 435 zetels in het Huis vervangen. Op dit moment hebben de Republikeinen een nipte meerderheid op de Democraten (219 tegenover 212 zetels). Ook de Senaat is in Republikeinse handen, waardoor Trump veel van zijn plannen kan doorvoeren.

Maar als de Democraten het Huis in handen hebben, zal het voor Trump lastiger worden om zijn plannen door het parlement te loodsen. Trump is onder Republikeinen niet meer zo populair als tijdens zijn aantreden, blijkt uit peilingen. Zetelverlies ligt dus op de loer. En dat wil hij koste wat het kost voorkomen.

Daarom heeft Trump gouverneur Abbott van Texas verzocht om de grenzen in zijn staat te verleggen. Daarvoor is een meerderheid in het door Republikeinen gedomineerde parlement van Texas nodig. Republikeinen hopen met de verandering vijf extra zetels in het Huis van Afgevaardigden te behalen.

Dreigen met arrestaties

Toen Abbott aankondigde om het plan in stemming te brengen, verlieten tientallen Democratische parlementsleden tijdelijk hun staat. Zonder hen werd het minimaal aantal parlementsleden dat aanwezig moet zijn bij een stemming niet gehaald, en kon er dus niet gestemd worden.

Abbott reageerde woedend en dreigde met arrestaties en hoge boetes. De gevluchte parlementsleden zeiden recent dat ze snel zullen terugkeren naar hun thuisstaat. "We zijn bereid om deze strijd onder de juiste voorwaarden in Texas uit te vechten", zei de Democratische leider van Texas deze week. Een gang naar de rechter ligt daarbij voor de hand.

Gerrymandering wordt al decennia gedaan door zowel Republikeinen als Democraten. Maar in Texas is het anders, zegt Amerika-verslaggever Raquel Schilder. "In dit geval vraagt de president aan een staat om dit voor elkaar te krijgen, met als doel om de verkiezingen te winnen. Dat is zeer ongebruikelijk. In veel Democratische staten bestaat een onafhankelijke commissie die toeziet op aanpassingen van de grenzen." Dat maakt het voor staten een stuk lastiger om aanpassingen te doen.

De grensaanpassingen in Texas waren voor gouverneur Gavin Newsom van Californië reden om de tegenaanval in te zetten. "Californië zal niet toekijken hoe Trump alles in brand steekt. We moeten vuur met vuur bestrijden", zei hij in een toespraak. De Democraat kondigde donderdag aan eveneens de grenzen van de kiesdistricten te willen veranderen.

Referendum

Newsom heeft een referendum voor november uitgeschreven, waar kiezers over het plan kunnen stemmen. Ook hij verwacht met de aanpassingen vijf extra zetels te behalen. Maar het is nog allerminst zeker of zijn voorstel wordt aangenomen, zo blijkt uit voorlopige peilingen. 

Veranderingen in kiesdistricten vinden normaal gesproken eens in de tien jaar plaats. Dat gebeurt na een volkstelling, zodat kan worden gekeken of ieder district nog grofweg hetzelfde aantal inwoners heeft als tien jaar geleden. Als dat niet langer het geval is, wordt de kaart met districten aangepast.

Trump overweegt om gouverneur Ron DeSantis van Florida eveneens te vragen om de kiesdistricten aan te passen. Mogelijk blijft het daar niet bij. En ook vicepresident J.D. Vance zou parlementsleden in Indiana aanmoedigen om de grenzen van de kiesdistricten te verleggen. "Het lijkt erop dat Republikeinen heel ver willen gaan om de huidige machtspositie te behouden", zegt Schilder.