Van terreurlijst naar Witte Huis: historisch bezoek van leider Syrië aan Trump

Al-Sharaa brengt vandaag een historisch bezoek aan president Donald Trump. Het is namelijk het eerste bezoek van een Syrische president aan de VS sinds het land zich in 1946 onafhankelijk verklaarde van Frankrijk. De twee leiders spraken elkaar al even kort in mei in Saoedi-Arabië.

Ook bijzonder: al-Sharaa was tot voor kort een rebellenleider die op de Amerikaanse terreurlijst stond. De Amerikaanse regering haalde hem pas afgelopen vrijdag van die sanctielijst af. De VN-veiligheidsraad deed een dag eerder hetzelfde.

Macht veroverd

Het maakt de weg vrij voor de volgende grote diplomatieke afspraak van al-Sharaa, zijn grootste tot dusver. Sinds zijn rebellengroep HTS in december de macht overnam, reist al-Sharaa de wereld over. Met als voorlopig hoogtepunt zijn VN-toespraak in New York, die massaal werd bekeken door uitgelaten Syriërs op pleinen door heel het land.

"Al-Sharaa probeert het imago van voormalig jihadist en rebellenleider van zich af te schudden en zich te presenteren als president en verbinder", zegt Midden-Oostencorrespondent Pepijn Nagtzaam. 

"Dat gaat niet zo gemakkelijk, maar het is duidelijk dat het zijn doel is. Hij draagt geen wapens meer, maar maatpakken. Hij vliegt naar de VN, naar Moskou, naar Brazilië, en spreekt overal buitenlandse leiders. Hij wil landen ervan overtuigen de zware sancties op Syrië op te heffen en vraagt financiële steun voor de wederopbouw van het land."

Syrië ligt grotendeels in puin na de 53 jaar durende Assad-dictatuur en een verwoestende burgeroorlog (2011-2024). Miljoenen mensen zijn gevlucht naar het buitenland, waaronder zo'n 150.000 naar Nederland. De Syrische economie is zeer zwak en het land is diep verdeeld, met verschillende bevolkingsgroepen die elkaar niet vertrouwen en aanhoudend geweld bij de steden Homs en Latakia. 

Nagtzaam: "Al-Sharaa heeft een zware taak. Hij moet zorgen dat Syrië niet meer te boek staat als instabiel en gevaarlijk land vol conflict. Dat is geen makkelijke opdracht, zeker omdat hijzelf jarenlang aan het hoofd stond van een van de vechtende milities, en veel burgers hem ook nog niet vertrouwen. Daar hebben ze alle reden toe. Toch is hij de interim-president geworden."

In september vertrok vanaf Schiphol een vlucht met zo'n 80 Syriërs die vrijwillig terugkeerden naar hun thuisland. "Ik mis mijn familie en mijn mensen', vertelt één van hen in deze video:

Op de achtergrond van zijn bezoek een het Witte Huis speelt de Amerikaanse wens voor een militaire vliegbasis in de Syrische hoofdstad Damascus, zo onthulde Reuters afgelopen donderdag. Die basis zou onderdeel zijn van een nieuw veiligheidspact tussen Syrië en Israël, dat tijdens de chaotische machtsovername nog even een strook Syrisch grondgebied inpikte.

De Amerikanen willen ook dat Syrië zich aansluit bij een door de VS geleide coalitie tegen terreurorganisatie Islamitische Staat (IS). Daartoe lijkt al-Sharaa wel bereid: de Syrische autoriteiten voerden de afgelopen dagen alvast preventief antiterreuracties uit tegen IS.

Landelijke actie tegen IS

Syrië heeft dit weekend een landelijke operatie uitgevoerd tegen cellen van IS. De Syrische veiligheidstroepen zijn 61 huizen binnengevallen, waarbij 71 mensen zijn gearresteerd, en ook explosieven en wapens in beslag zijn genomen, meldt het Syrische ministerie van Binnenlandse Zaken.

Erwin van Veen, Midden-Oosten-specialist bij Instituut Clingendael, noemt het bijzonder dat de VS en Syrië toenadering tot elkaar zoeken. "Syrië zat lange tijd grotendeels in het kamp van de Sovjet-Unie, en nam daarna toch wel stevig stelling tegen met name Israël. Onder Bashar al-Assad werd de connectie met Iran weer steeds sterker. Dus dat was allemaal niet even pro-Amerikaans of pro-Israëlisch."

Syrië doet dit wel uit een positie van zwakheid, zegt Van Veen. "Ze hebben eigenlijk niet veel keuze. Omdat er nog steeds vrij verstikkende Amerikaanse sancties van kracht zijn." Hij doelt op de zogeheten Caesar Act, een Amerikaanse wet uit 2019 die nog altijd vrijwel alle handel met Syrië onmogelijk maakt.

'Water bij de wijn doen'

Maar tegelijkertijd zal de nieuwe Syrische leider worstelen met zijn houding richting Amerika, vermoedt Van Veen. "Al-Sharaa moet wel uitkijken. Hij heeft een salafistische achtergrond en voor een deel nog een salafistische achterban. Waarbij concessies aan de Amerikanen en Israëliërs natuurlijk niet zomaar op gejuich mogen rekenen."

Hij verwacht dat Syrië niet zomaar akkoord gaan met de aanwezigheid van Amerikaanse militairen in de hoofdstad Damascus. "Aan de andere kant: hij moet af van die Caesar Act. Misschien moet hij dus water bij de wijn doen, terwijl hij dat eigenlijk helemaal niet wil."