Voor tienduizenden euro's een embryo uitkiezen op basis van IQ en lengte
Wil je een slim en lang kind? Bij een nieuw bedrijf in de Verenigde Staten kunnen stellen voor 50.000 dollar embryo's laten analyseren, om vervolgens de 'beste' uit te kiezen. Kenners noemen het omstreden: "Dit gaat grote consequenties hebben voor de maatschappij."
Het klinkt mooi: tijdens een ivf-traject embryo's laten analyseren zodat je een intelligent kind krijgt. Dat niet te lang is, maar niet te kort. En ook nog eens weinig risico loopt op ziekten als alzheimer, diabetes type 1 of parkinson.
Al 80 keer gebruikt
Het Amerikaanse bedrijf Herasight maakt dat soort analyses voor bedragen vanaf 50.000 dollar (ongeveer 43.000 euro). Al zo'n tachtig koppels zouden er gebruik van hebben gemaakt, blijkt uit een item van CBS News. Het bedrijf kan de analyses maken op basis van data die van de meeste ivf-patiënten beschikbaar zijn.
In de Verenigde Staten zijn, in tegenstelling tot Nederland, weinig belemmeringen om embryo's te analyseren. Sebastiaan Mastenbroek is een van de klinisch embryologen van het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde van Amsterdam UMC en volgt de ontwikkelingen.
Aan RTL Nieuws legt hij het verschil uit tussen drie doelen van embryoselectie waarbij het DNA van embryo's wordt onderzocht. In Nederland gebruiken we het alleen om te voorkomen dat stellen een ernstige erfelijke ziekte, zoals de erfelijke vorm van borst- of eierstokkanker, overdragen op hun toekomstige kinderen.
In de Verenigde Staten wordt het ook veel toegepast omdat het de ivf-behandeling efficiënter zou maken, zegt Mastenbroek. "Uit onderzoek is alleen gebleken dat dat eigenlijk niet klopt. Er zouden zelfs minder zwangerschappen door komen. In Nederland gebruiken we het daarom niet meer. In de Verenigde Staten gebeurt het wel, vaak omdat er veel geld mee te verdienen is."
'Grote consequenties voor maatschappij'
In de VS kan inmiddels door embryoselectie 'het gezondste kind' worden gekozen. Mastenbroek: "Bedrijven zoals Herasight bestuderen allerlei gegevens om vervolgens een risico-inschatting te maken. Dan kunnen ze zeggen 'op basis van deze risico-inschatting is de kans zo en zo groot dat dit embryo ergens in het leven last krijgt van dit of dat'. De vraag is alleen of het klopt wat ze voorspellen. Daar is veel discussie over."
"Maar bedrijven zoals Herasight gaan een stap verder in embryoselectie: ze kijken niet alleen of een embryo 'gezond' is, de toekomstige ouders kunnen ook selecteren op bepaalde eigenschappen zoals de lengte en het verwachte IQ. Dat gaat grote consequenties hebben voor de maatschappij."
Onomstreden vindt Mastenbroek de toepassing niet. Volgens hem kun je embryoselectie op die manier inzetten voor 'eugenetische doelen'. Eugenetica is het verbeteren van de mens. De nazi's in Duitsland wilden bijvoorbeeld de eigen bevolking verbeteren door eugenetica. "Dat maakt dit controversieel en heel anders dan dat je het gebruikt om ziekten te voorkomen."
Voor het bedrijf Herasight werkt bijvoorbeeld Jonathan Anomaly. Hij is omstreden vanwege zijn ideeën over genetische selectie en eugenetica. Hoewel hij vindt dat eugenetica alleen vrijwillig ingezet moet worden, zijn critici bang dat de technologie ermee wordt misbruikt.
Debat
Herasight ziet dat anders. Het bedrijf stelt dat de hele maatschappij gebaat zou zijn bij een gezondere en slimmere jeugd omdat die zou zorgen voor een sterkere samenleving. "Wij presenteren de ouders de data en zeggen niet: je moet dit kiezen, maar laten de ouders zelf bepalen voor welke embryo's ze gaan", zegt Anomaly tegen CBS.
Er wordt gesproken over een verandering die in het land gaande zou zijn: stellen maken geen kinderen meer op de 'normale manier', maar kiezen voor ivf zodat ze een embryo kunnen selecteren. Op die manier kunnen ze invloed hebben op kenmerken van hun toekomstige kind.
Toch is in de Verenigde Staten embryoselectie voor deze doeleinden ook omstreden, vooral omdat die ongelijkheid in de hand werkt. Rijken kunnen zich embryoselectie veroorloven en voor een 'intelligenter en gezonder kind' kiezen.
Nederland
Mastenbroek geeft aan dat deze vorm van embryoselectie in Nederland niet is toegestaan, maar hij vindt het goed dat er aandacht voor is. "Het is heel controversieel. We moeten hier als maatschappij discussies over voeren: wil je dit en hoe gaan we ermee om dat dit elders aangeboden wordt?" Daarbij benadrukt hij nogmaals dat het echt twijfelachtig is of het werkt.
Vooralsnog zijn alleen bedrijven in de VS hier publiekelijk mee bezig. Of dat betekent dat Nederlandse stellen daarnaartoe kunnen? Mastenbroek: "Als je betaalt kan alles."
