'Spookachtig stil': Duitse voetbalfans protesteren met stilte tegen veiligheidsmaatregelen

Wie dit weekend een Duitse voetbalwedstrijd heeft gezien, is waarschijnlijk iets opgevallen: de doorgaans zo fanatieke Duitse voetbalfans waren de eerste twaalf minuten stil. Het is onderdeel van een protest dat al langer aan de gang is. De supporters keren zich tegen plannen van de Duitse regering rondom 'stadionveiligheid', wat zij zien als een eufemisme voor vrijheidsbeperkingen.

Onder meer de volgende maatregelen liggen op tafel: tickets voor voetbalwedstrijden worden gepersonaliseerd, zodat je niet op een kaartje van iemand anders naar binnen kunt; een nationale commissie voor stadionverboden moet ervoor zorgen dat deze in heel Duitsland worden nageleefd; en het gebruik van gezichtsherkenningssoftware bij de ingang van stadions.

Het maakt voetbalfans in heel Duitsland woedend. Ze zien de plannen als een inbreuk op hun privacy - een gevoelig thema in Duitsland - en een aanval op de vrije Duitse fancultuur. Bovendien stoort het de fans dat de plannen zijn bedacht door werkgroepen waarin supporters niet vertegenwoordigd waren.

Spookachtig stil

De twaalf minuten stilte zijn niet alleen een protest, maar ook een waarschuwing. 'Zo klinkt het in de stadions als de plannen doorgaan', zeggen de fans, die bang zijn dat veel sfeer verloren gaat. Het maakte in ieder geval op trainer Niko Kovač van Borussia Dortmund veel indruk. "Het was spookachtig. Er zaten 80.000 mensen in het stadion, maar er gebeurde niets. Dat was best een beetje beangstigend", zei hij zaterdag na de wedstrijd tegen VfB Stuttgart.

Het stilteprotest is de tweede massale actie van voetbalsupporters. Vorige week was er een grote demonstratie in Leipzig. Volgens de organisatie waren daar 20.000 deelnemers van vijftig verschillende clubs aanwezig. Supportersgroepen die elkaar normaal gesproken als rivaal beschouwen, begroeven de strijdbijl voor het grotere doel. 

Leipzig als locatie was niet willekeurig gekozen: het is de plek waar het Duitse nationale voetbalelftal die dag een WK-kwalificatiewedstrijd speelde en de stad waar in 1900 de Duitse voetbalbond (DFB) werd opgericht. Met gevoel voor spektakel liepen de fans een mars via grotendeels dezelfde route als de demonstranten die in oktober 1989 het einde van de DDR inluidden.

Volgens politiecijfers beklommen vorig seizoen bijna 33 miljoen mensen de tribunes van een Duits voetbalstadion. In het hele land zijn desondanks slechts 600 mensen met een stadionverbod. Uit dezelfde politiecijfers blijkt dat het aantal gewonden vorig seizoen met 17 procent afnam. Door met deze verregaande veiligheidsmaatregelen te komen, worden vreedzame toeschouwers behandeld als potentiële raddraaiers, zeggen de supporters.

Dure politie-inzet

Terwijl Duitse voetbalfans de vermoorde onschuld spelen, bestaan er op lokaal en regionaal niveau in Duitsland wel degelijk zorgen over het voetbal. Een heikel punt is de grootschalige politie-inzet bij wedstrijden. Waar in Nederland vooral stewards op de tribune staan, is het in Duitsland niet vreemd om zwaarbewapende agenten in stadions te zien, ook bij wedstrijden in lagere divisies. 

Vorig seizoen werd er in Duitsland meer dan 2,6 miljoen werkuren aan politie ingezet. Dat staat gelijk aan ruim 1250 agenten die een jaar lang fulltime werken. De kosten daarvan liggen voor een groot deel bij de belastingbetaler, al mogen deelstaten sinds begin dit jaar clubs laten meebetalen.

De deelstaten willen af van die grote politie-inzet en hopen dat de maatregelen die voorliggen daaraan bijdragen. Onder andere de Saksische minister Armin Schuster (CDU) is groot voorstander. Tegen MDR zegt hij dat zijn deelstaat elk weekend te maken heeft met de gevolgen van geweld door supporters. Ook Daniela Behrens (SPD) van Nedersaksen is daar klaar mee. "We laten ons niet intimideren door een minderheid van gewelddadige supporters", zegt ze tegen Hannoversche Allgemeine.

In Nederland al gemeengoed

De discussie die nu gevoerd wordt in Duitsland, lijkt op een discussie die in 2006 speelde in Nederland. De KNVB wilde destijds dat profclubs pasfotoregistratie van supporters gingen bijhouden. Dit om te voorkomen dat mensen met een stadionverbod toch het stadion inkwamen. Hoewel die er in 2006 niet kwam, na protest van clubs, bestaat er inmiddels wel een dergelijk systeem voor supporters die uitwedstrijden willen bezoeken. 

Ook gelden in Nederland stadionverboden sinds 2005 voor het hele land. In Duitsland gaat het verbod niet verder dan de deelstaat. Wie een stadionverbod heeft in Beieren, kan in theorie dus wel gewoon in Berlijn of Nedersaksen naar een wedstrijd toe. Ook seizoenskaarten en losse tickets staan in Nederland al lange tijd op naam.

Begin december komen de ministers van Binnenlandse Zaken van de verschillende deelstaten in Bremen bij elkaar om de plannen te bespreken. Als ze het eens worden, kunnen sommige maatregelen dit seizoen al worden ingevoerd.