Overkapping Tsjernobyl houdt straling niet meer tegen: wat nu?
De buitenste overkapping van de verwoeste kerncentrale in Tsjernobyl blijkt een van zijn belangrijkste functies, het tegenhouden van straling, niet meer te vervullen. Moeten we ons zorgen maken? Mark van Bourgondiën, adviseur bij de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS), legt uit.
Het betonnen omhulsel dat in 2016 om de oorspronkelijke overkapping werd geplaatst, raakte in februari beschadigd bij een droneaanval. Het leidde niet onmiddellijk tot een meetbare toename van de straling in de directe omgeving, zegt Van Bourgondiën. "Maar de schade van binnenuit was slecht te analyseren. Daar moest eerst een plan voor worden gemaakt: in hoeverre heeft de overkapping zijn functies nog? Welke reparaties zijn mogelijk?"
Wat meldt het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) daar nu over?
"De conclusie is dat het toch wel tegenvalt. De constructie is zwaarder beschadigd dan we dachten. Aan de binnenkant is veel isolerend materiaal door brand verwoest. In de praktijk betekent het dat de overkapping niet meer volledig dicht is. De functie om radioactieve materialen binnen te houden, is eigenlijk niet meer aanwezig."
Hoe ernstig is dat?
"De hoofdfunctie was het beschermen van de bestaande sarcofaag – de reactor zelf en wat daar direct na de kernramp omheen is gebouwd – tegen de weersinvloeden, met een extra barrière voor als er straling mocht vrijkomen uit wat er is overgebleven van de kern. Die extra barrièrewerking is weg. De bescherming tegen weersinvloeden is er nog wel, die is provisorisch hersteld."
Komt er nu straling vrij?
"Er is niet een verhoogd stralingsniveau, dat is wel belangrijk om te weten. De situatie nu is eigenlijk niet anders dan die tussen de plaatsing van de eerste overkapping, direct na de ramp in 1986, en het moment dertig jaar later waarop het tweede omhulsel werd gebouwd. Maar de barrière voor als er iets mocht gebeuren, is verdwenen. "
En als er iets zou gebeuren? Wat dan?
"Het zijn de restanten van een reactor die al bijna veertig jaar buiten bedrijf is. Er heeft zich al heel lang geen nucleaire kettingreactie meer voorgedaan en die kun je daar ook niet zomaar meer krijgen. Je kunt geen nucleaire explosie meer krijgen zoals toen. Dus als er wat vrijkomt, bijvoorbeeld doordat ook andere omhulsels beschadigd raken, gaat het om kleine deeltjes. En zeker niet om hoeveelheden die bij ons in West-Europa tot waarschuwingen zullen leiden zoals in 1986."
Het is een gebied in oorlog: wat als het gebouw opnieuw door een aanval wordt getroffen?
"Dat hangt helemaal af van hoe zwaar zo'n explosie is en of de restanten van de kern daarbij ook worden geraakt. Mocht er een explosie zijn met een brand waarbij ook radioactief kernmateriaal vrijkomt, dan kan het gaan om een serieuze nieuwe besmetting in de omgeving. Maar dan heb je het over een straal van kilometers tot tientallen kilometers."
Hoe gaat het repareren straks in zijn werk?
"De buitenkant zal nog wel gaan, de binnenkant is nog niet zo eenvoudig. Daar wordt de komende tijd een plan voor opgesteld. Je kunt er niet permanent mensen laten werken, dus het zal voor een deel op afstand moeten gebeuren en voor een deel ook met robots worden uitgevoerd. En gelukkig is een belangrijke conclusie van de IAEA ook dat de dragende constructie niet zo zwaar is beschadigd dat die moet worden vervangen."
De droneaanval afgelopen februari werd vastgelegd op video. Bekijk de beelden hier:
