Hoe gevaarlijk is het Russische zenuwgas novitsjok? 'Eén milligram kan al dodelijk zijn'
De moordaanslag op oud-spion Sergej Skripal en zijn dochter is volgens de Britten het werk van de Russen. Zij zouden daar het extreem giftige zenuwgas novitsjok voor hebben gebruikt. Wat is dat voor spul en hoe dodelijk is het?
We vroegen het Ruud Busker van onderzoeksbureau TNO. Hij is deskundige op het gebied van chemische wapens.
Wat is novitsjok?
"Novitsjok betekent nieuwkomer in het Russisch. Het was jarenlang de naam van een programma van de Sovjet-Unie waarbij stoffen ontwikkeld werden die invloed hebben op het zenuwstelsel. Die stoffen konden gebruikt worden als pesticide, maar kwaadwillenden gebruiken het als zenuwgas."
Wat doet een zenuwgas?
"Zenuwgassen kunnen het lichaam bereiken via inademing of via de huid. In beide gevallen wordt het enzym acetylcholinesterase geremd. Als dat gebeurt, krijgt het slachtoffer last van onder andere misselijkheid, stuipen, spierspasmen en problemen met de ademhalingsspieren en het ademhalingscentrum. Bij ernstige vergiftiging volgt al snel de dood."
Hoe gevaarlijk is novistjok?
"Welke effecten in welke mate voorkomen, hangt af van de dosis, blootstellingsroute en welk zenuwgas het precies betreft. Maar één milligram kán al dodelijk zijn. Iemand kan meteen sterven, maar soms overlijdt een slachtoffer pas na enkele dagen. Ook kan het gas voor ernstige hersenschade zorgen."
Wat kun je doen als je bent blootgesteld?
"Je moet je zo snel mogelijk ontsmetten. Daar zijn speciale middelen voor, maar als die niet voorhanden zijn, kan het in sommige gevallen ook met water en zeep, maar of dat echt helpt, hangt af van welke stof het is. In elk geval moet je zo snel mogelijk op zoek naar medische hulp."
Is er een tegengif?
"Zeker, er bestaan geneesmiddelen die bijvoorbeeld de reactie van het zenuwgas met het enzym doet omkeren, maar het is belangrijk dat die snel worden toegediend."
Is bekend welke landen over novistjok beschikken?
"Formeel zijn deze stoffen niet gedeclareerd in het kader van het Chemisch Wapenverdrag. Dat betekent dat niet bekend is welke landen/partijen het hebben. Maar andere zenuwgassen zijn bewezen ingezet in Koerdistan, Tokio (bij een aanslag in de metro met het zenuwgas sarin) en meer recent tijdens de oorlog in Syrië en bij de moord op de halfbroer van Kim Jong-un in Maleisië."