'Als ik naar huis ga, ben ik blij dat iedereen nog leeft'

Uit een uitgebreide vragenlijst van RTL Nieuws onder duizenden verpleegkundigen blijkt dat het tekort aan verpleegkundigen in ziekenhuizen leidt tot zeer gevaarlijke situaties voor patiënten. De onderzoeksredactie sprak vervolgens uitvoerig met tientallen verpleegkundigen die meededen aan het onderzoek.

Tientallen van hen geven aan vaak met een gespannen gevoel achter te blijven na een dienst. De verhalen die zij vertellen over de gevolgen van het personeelstekort zijn schrijnend.  "Als ik naar huis ga, ben ik blij dat iedereen nog leeft. We werken vaak op het randje en zijn blij als het net goed is gegaan."

Zij vertellen hun verhaal anoniem, uit angst om hun baan kwijt te raken. Hun echte namen en het ziekenhuis waar zij werken, zijn bekend bij RTL Nieuws. Ook hebben we de verschillende verhalen geverifieerd via e-mails, officiële meldingen of directe collega's.

In achterafkamer

Verpleegkundige Petra (naam gefingeerd, echte naam bij de redactie bekend) heeft het rouwkaartje nog in de kast staan. Haar schoonmoeder overleed op de afdeling spoedeisende hulp van een regionaal ziekenhuis, waar het personeel te druk voor hen was. "Als we het hebben over tijd, kwamen we om ongeveer vier uur daar binnen. En om half negen zaten we nog in dezelfde situatie."

Haar schoonmoeder lag in een achterafkamertje. Daardoor lag ze uit het zicht, en kreeg onvoldoende aandacht. Dat bleek ook later uit het eigen onderzoek van het ziekenhuis. "Toen ik vroeg of er eindelijk eens iemand naar haar wilde komen kijken, werd er zeer overspannen naar mij toe gereageerd: wij hebben het druk, wij hebben zieken, we hebben te weinig personeel." 

Petra's schoonmoeder raakte in dat kamertje in een coma en overleed later die nacht. Voor Petra, die op een andere afdeling in hetzelfde ziekenhuis werkt, was deze ervaring een schok. "Ik schaam me voor de zorg, dat het nu zo gaat. En ik schaam me voor mijn eigen ziekenhuis."

Een medewerker van de afdeling spoedeisende hulp van het bewuste ziekenhuis bevestigt tegenover RTL Nieuws het personeelstekort en geeft toe dat ze regelmatig niet genoeg tijd hebben om patiënten in de gaten te houden.

Angstcultuur

De onderzoeksredactie sprak met meer dan 70 verpleegkundigen van ziekenhuizen in het hele land. De meesten herkennen de fouten die gemaakt worden door het tekort aan personeel en de oplopende werkdruk. Toch durven maar weinig hun verhaal te doen. Niemand wil met naam en toenaam vertellen over wat zij meemaken.

Herkenbaar, zegt hoogleraar patiëntveiligheid Jan Klein: "Ik denk dat er op veel plekken sprake is van een angstcultuur. Anders zou men al eerder in staat geweest zijn om dit duidelijk te maken binnen zorgorganisaties. De onwaarschijnlijke tijdsdruk die gevoeld wordt door verpleegkundigen op operatiekamers, maakt dat je niet veilig kunt werken. Daar is de kans heel groot dat je fouten maakt." 

Dit zeggen andere verpleegkundigen: 

Verpleegkundige A: "Wij werken met zieke zuigelingen. Dat is gespecialiseerd werk, maar nu mogen verpleegkundigen bij ons aan het werk na een stoomcursus van een paar dagen. Ik zie dat ze fouten maken: soms geven ze veel te grote hoeveelheden van een medicijn. Gelukkig kan ik vaak ingrijpen, maar het is weleens flink misgegaan met de medicijnen." 

OK-medewerker: "Er werd ons verteld dat het personeelstekort zo hoog is dat de directie overwoog om ongediplomeerd personeel in te zetten op de plekken waar wij werken. Ze zouden dan moeten meewerken aan openhartoperaties. Ze zouden een zesweekse training krijgen, terwijl onze opleiding drie jaar duurt. We beschermen studenten. Zij mogen in hun eerste jaar niet bij complexe operaties zijn omdat het heel heftig kan zijn. Maar laten we deze ongekwalificeerde medewerkers zomaar bij de meest heftige situaties rondlopen?"

Verpleegkundige B: "Door te veel leerlingen en te weinig gediplomeerd personeel raken we het zicht op de patiënten kwijt. We weten soms niet precies hoe het met ze gaat. Als een andere patiënt acuut niet lekker wordt en ik werkzaamheden niet meteen kan loslaten, breng ik twee patiënten in gevaar."

Verpleegkundige C: "Leerlingen draaien volwaardig mee, maar dat wordt een beetje onder het tapijt geschoven. Zeker in de avond- en weekenddiensten. Collega's werken over om maar voldoende gekwalificeerd personeel op de afdeling te hebben. En dan gaan er dingen fout. Zo is er weleens een overdracht gedaan door een leerling die niet klopte, waardoor de patiënt ernstig in gevaar kwam. En er zijn meer voorbeelden. Ik maak me echt zorgen."

Verpleegkundige D: "Ik heb weleens een avonddienst gedraaid, waarbij ik de enige gediplomeerde was. Er was te weinig personeel." 

Verpleegkundige E: "Bij een probleem met de luchtwegen is het een kwestie van minuten. Dus je kunt je de stress wel voorstellen wanneer dit bij vijf patiënten tegelijk speelt, terwijl je maar met twee man aan het werk bent. In zo'n situatie ben je eigenlijk met z’n tweeën nodig bij één patiënt. Hulp van andere afdelingen was snel ter plaatse, maar die waren niet geschoold en dus niet bevoegd en bekwaam. Dit gaat over leven en dood. Je moet hier in een split second keuzes maken. Gelukkig is het goed afgelopen."

Verpleegkundige F: "Ik  moest vanuit huis, op een vrije dag, een leerling aansturen die alleen op een verpleegafdeling stond."

Afdelingshoofd: "Ik heb er soms moeite mee om naar huis te gaan. Als ik naar de bezetting kijk, dan zie ik te weinig en te onervaren personeel. Als dat maar goed gaat."