Geen begeleiding, te veel taken, patiënten in gevaar: dit gaat mis bij stages in de zorg

Dat blijkt uit meldingen van zo'n 2000 stagiairs, studenten en zorgmedewerkers, binnengekomen bij het meldpunt 'Stagemisbruik in zorg & welzijn' van vakbond FNV.

Volgens FNV worden stagiairs vanwege het personeelstekort regelmatig ingezet als volledige medewerkers, terwijl ze daar nog niet voldoende capaciteiten en ervaring voor hebben.

Code rood in de zorg

Ook uit onderzoek van RTL Nieuws blijkt dat stagiaires in de zorg tegen problemen aanlopen. Uit eerdere interviews blijkt dat leerlingen onvoldoende begeleid worden, als volwaardig worden ingezet en ingeroosterd en overvraagd worden in hun taken. Zij spreken van situaties die variëren van onwenselijk tot werken zonder toezicht met een kans op gevaar.

Oproep

RTL Nieuws blijft onderzoek doen naar de gevolgen van personeelstekort in de zorg. Werk jij in de zorg en merk jij ook de gevolgen van het personeelstekort? Mail ons via caroline.van.soelen@rtl.nl of onderzoek@rtl.nl.

Patiënten in gevaar

In een derde van meldingen die binnenkwamen bij FNV zeggen de leerlingen dat zij nauwelijks tot geen begeleiding krijgen tijdens hun stage en dat er te weinig is tijd om uitleg te krijgen over hun taken.

Ook voelen ze zich vaak onder druk gezet om handelingen te verrichten waartoe ze nog niet bevoegd zijn, en moeten ze weleens medicijnen toedienen terwijl zij daar nog niet toe bevoegd zijn. Dit kan leiden tot situaties waarbij patiënten in gevaar komen.

Maagzweren en gebrekkige begeleiding

Een greep uit de meldingen die in twee maanden tijd binnenkwamen bij FNV:

• Antoinet: "De zorg schreeuwt om personeel, maar medewerkers en leerlingen worden tot wanhoop gedreven. Als leerling in de zorg sta je alleen, krijg je nauwelijks begeleiding en moet je door vallen en opstaan het vak dus zelf maar leren."
• Hans moest tijdens zijn allereerste dienst infusen ophangen en in elkaar zetten. "Ik had duidelijk aangegeven dat ik nog nooit had gedaan, maar ik moest het alleen bij meerdere patiënten doen. Ook werd in alle drukte uitgelegd hoe we sondevoeding moesten geven, zonder dat iemand het voordeed. Als gevolg daarvan hebben meerdere patiënten een maagzweer ontwikkeld. Er was namelijk geen toezicht en zo zag niemand dat wij, de leerlingen, de hoofdsteunen niet hoger hadden gezet tijdens deze handeling. Niemand had ons verteld dat dat moest."
• Laura: "Ik had een stagecontract voor 32 uur per week, maar mijn begeleider werkte maar 3 uur. De overige 29 uur werd ik aan mijn lot overgelaten."
• Maria: "Ik heb twee dagen mee mogen lopen in de thuiszorg daarna werd verwacht dat ik compleet zelfstandig kon functioneren. Ik kreeg taken als het wassen en aankleden van patiënten, maar ook moest ik complexe wonden verzorgen, katheteriseren, sondevoeding toedienen en medicijnen geven. Ik vroeg ooit: 'Wat als het me niet lukt? Op wie kan ik dan terug vallen?' Hierop was het antwoord dat het me wel zou lukken en als dat niet zo was dan was ik niet bekwaam genoeg om mijn stage te halen.
• Liza: "Tijdens mijn stage in het ziekenhuis was er totaal geen begeleiding voor de stagiaires. Toen er een patiënt met een herseninfarct binnenkwam heb ik zijn opname alleen gedaan. Eigenlijk moet hier een neurologisch verpleegkundige bij aanwezig zijn. Ik was eindverantwoordelijke voor het leven van deze patiënt, terwijl ik hier totaal niet bekwaam voor was."

Burn-out 

Behalve dat de meldingen kunnen leiden tot gevaarlijke situaties voor patiënten, maakt het ook dat veel zorgstudenten studievertraging oplopen en zelfs overwegen om te stoppen met hun opleiding.

"Door de hoge werkdruk en onzekerheid die de leerlingen ervaren tijdens hun leer-werkplek vallen veel leerlingen uit met langdurige ziekte, zoals een burn-out", zegt Cor de Beurs van FNV Zorg & Welzijn.

"Dat het hier om een omvangrijk probleem gaat, is wel duidelijk", zegt De Beurs over de uitkomsten van het onderzoek. "Werkgevers en het onderwijsveld lijken niet naar de lange termijn te kijken en zetten hiermee de toekomst van de zorg op het spel. Ze moeten als verantwoordelijke partijen snel tot structurele oplossingen komen, om nog hogere uitstroom van studenten te voorkomen."

Wat mag een stagiair wel en niet?

"De richtlijn is dat je de instructies volgt van de opleiding", zegt Jan Klein, hoogleraar patiëntveiligheid en oud-anesthesist. "Dat kan variëren per school, en per fase van de opleiding. Ik denk dat de uitkomst van dit meldpunt illustreert dat stagiairs in de praktijk toch vaak meer taken krijgen, waar ze zich niet prettig bij voelen. Dat is heel ernstig."

Toch is er sprake van een grijs gebied, zegt Klein. "Het moeilijke bij elke stage in de zorg is: de stagiairs zijn nog niet bevoegd, maar wanneer ben je bekwaam? Daar kunnen de inzichten over verschillen. Stagiairs gaan ervaring opdoen op de werkvloer tijdens de stage, en daar mag je bepaalde handelingen zelf uitvoeren, maar alleen onder directe supervisie van een gekwalificeerde begeleider."

Volgens Klein zouden opleidingen aan hun studenten moeten meegeven dat ze alleen taken moeten uitvoeren waar ze zich vertrouwd mee voelen. De school moet haar leerlingen daarin helpen en ondersteunen.